Το αυτοκρατορικό όνειρο του Ερντογάν
Άρθρο Άννας Καραμάνου
Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα in social, Οκτώβριος 2023
Στις 29 Οκτωβρίου, στην εθνική της επέτειο, η Τουρκία γιορτάζει την εθνική ανεξαρτησία της και την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, 29 Οκτωβρίου 1923. Γιορτάζεται δηλαδή η απώθηση του ελληνικού στρατού από τα μικρασιατικά παράλια και η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, που κατάργησε τη Συνθήκη των Σεβρών. Ήττα για την Ελλάδα, νίκη για την Τουρκία. Όταν τον Ιούνιο του 2011 πήγα στην Κωνσταντινούπολη για να παρακολουθήσω την προεκλογική εκστρατεία των εθνικών εκλογών, για τις ανάγκες διδακτορικής μου έρευνας, αντίκρισα παντού στους δρόμους γιγαντοαφίσες, με τη φωτογραφία του Ερντογάν δίπλα σε ένα τεράστιο 2023! Έχοντας παρακολουθήσει την πορεία του, από την εποχή που ήταν δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, δεν δυσκολεύτηκα να σκεφτώ το προφανές: Ως νέος ηγεμών επιθυμεί να συνδέσει το όνομά του με κάτι πολύ σημαντικό, κάτι μεγαλειώδες, ίσως πιο σημαντικό και από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Είναι ολοφάνερη η επιδίωξή του να είναι παρών και ηγεμών το 2023. Ενδεχομένως, όχι τόσο για να τιμήσει τα 100 χρόνια και τον ιδρυτή της Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, αλλά για να συνδέσει τη δική του ηγεμονία με τον αναθεωρητισμό και τη στρατηγική επανασύστασης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, της οποίας ο Κεμάλ είχε αποδεχθεί τη διάλυση.
Όλες οι κινήσεις του Ερντογάν, στο διάστημα των τελευταίων ετών, συνεπικουρούμενος και από τον κυβερνητικό του εταίρο ακροδεξιό εθνικιστή Μπαχτσελή, δείχνουν ότι στόχος του είναι στην επέτειο των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας να εμφανίσει τον Κεμάλ περίπου ως μειοδότη, αφού υπέγραψε συνθήκες που εξαφάνιζαν από το χάρτη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να ιδρύσει στη θέση της έθνος- κράτος.
Ο αναθεωρητισμός του Ερντογάν εκφράζεται μέσω της «Γαλάζιας Πατρίδας», των «συνόρων της καρδιάς μας», του χάρτη με το μισό Αιγαίο, τις καθημερινές απειλές κατά της Ελλάδας (θα έλθουμε μια νύχτα…), τις νέες συμμαχίες στη Μ. Ανατολή, μαζί με Πούτιν και Ιράν, τις διάφορες διπλωματικές και διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες για την ενέργεια, τα σιτηρά και τον πόλεμο της Ουκρανίας, με στόχο να ενισχύσει τον διεθνή του ρόλο. Ως νέος Σουλτάνος ονειρεύεται την επανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τα σύνορα του 17ου αιώνα, που εκτείνονταν από την αραβική χερσόνησο και τους καταρράκτες του Νείλου στα νότια, μέχρι τη Βασόρα κοντά στον Περσικό Κόλπο και το ιρανικό οροπέδιο στα ανατολικά, σχεδόν μέχρι το Γιβραλτάρ στα δυτικά, τα Βαλκάνια, τις ουκρανικές στέπες και τα τείχη της Βιέννης στα βόρεια.
Η στρατηγική επέκτασης της επιρροής του και η αίσθηση μεγαλείου σε όλους τους τομείς πολιτικής πλαισιώνεται και από μεγαλόπνοα «φαραωνικά» έργα: το προσωπικό του παλάτι, το «Λευκό Σαράι» των 300.000 τ.μ., (30 φορές το μέγεθος του Λευκού Οίκου), το αεροδρόμιο (το μεγαλύτερο του κόσμου), το υποθαλάσσιο Ευρασιατικό τούνελ στο Βόσπορο και η γέφυρα Οσμανγκαζί, η τρίτη κρεμαστή γέφυρα στο Βόσπορο, οι αυτοκινητόδρομοι, οι γέφυρες, τα νοσοκομεία, αλλά και μεγάλα έργα στην κατεχόμενη Κύπρο. Ουσιαστικά ο Ερντογάν, ρητά και άρρητα, δηλώνει τη φιλοδοξία του να εκτοπίσει τον Κεμάλ από τη συνείδηση του τουρκικού λαού και να καταγραφεί ο ίδιος ως μέγας αναμορφωτής και πατέρας μιας Τουρκίας αντίστοιχης και ισάξιας του μεγαλείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ακμή της. ‘Αραγε, η Δύση θα συνεχίσει να παρακολουθεί αμήχανη τον αναθεωρητισμό των πρώην αυτοκρατοριών, τις επεκτατικές βλέψεις, την ανακατανομή εξουσίας και πλούτου στην υπό εξέλιξη μεγάλη συμμαχία της Ανατολής εναντίον της Δύσης?
Άννα Καραμάνου
Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ
Πρώην ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ