Πιλοτική λειτουργία

Το Ευρωπαϊκό Όνειρο του 1821

Άρθρο Άννας Καραμάνου

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα ΝΕΑ

Τετάρτη, 30 Δεκεμβρίου 2020, σελ. 18

Μαζί με τα 200 χρόνια από την εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιορτάζουμε και τα 40 χρόνια επίσημης ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Οι δύο αυτές εθνικές επέτειοι συνδέονται στενά. Η Ευρώπη, ως πολιτική και πολιτισμική οντότητα, ήταν κυρίαρχη στις ιδεολογικές αναζητήσεις των πρωτεργατών της Ελληνικής Επανάστασης. Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός τους ήταν συνειδητή επιλογή, που αποσκοπούσε στην κατοχύρωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και τη σύμπηξη συμμαχιών, ως την μόνη βιώσιμη στρατηγική για την απελευθέρωση και τον απεγκλωβισμό της κοινότητας των Ελλήνων από την καθυστερημένη Ανατολή.

Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες αμφισβήτησαν την οθωμανική κυριαρχία υποκινούμενοι και εμπνεόμενοι από τις ιδέες και τις μεγάλες ανατροπές που προηγήθηκαν στη Δύση: Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ (1774), Γαλλική Επανάσταση (1789), Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Η ταύτιση με την προηγμένη Ευρώπη ήταν ταυτόσημη μετις αξίες και τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού: ορθολογισμός, ατομική ελευθερία, επιστημονική γνώση, εναντίωση στον αυταρχισμό και τον θρησκευτικό φανατισμό. Βεβαίως, τις αντιλήψεις αυτές δεν τις συμμερίζονταν όλοι οι Έλληνες, πρωτίστως η Εκκλησία!

Από την εποχή της απελευθέρωσης από τους Οθωμανούς, η δημιουργία του σύγχρονου κράτους συνδέθηκε με τις αξίες της Δύσης. H Ελληνική διανόηση, οι φεμινίστριες και η πολιτική ελίτ κατανόησαν τη διαδικασία της οικοδόμησης ενός σύγχρονου νεοελληνικού κράτους ως διαδικασία εξευρωπαϊσμού, μέσω της υιοθέτησης ευρωπαϊκών κανόνων, αξιών και τρόπου ζωής. Ηγέτες, όπως ο Ρήγας Βελεστινλής, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος κ.α., εμπνέονταν από τις αξίες της ευρωπαϊκής Δύσης και είχαν υποστηρίξει οράματα για την ενοποίηση της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Ο εξευρωπαϊσμός αποτελούσε το ταυτολογικό ισοδύναμο της προόδου, σύμφωνα με την κλασσική αντίληψη περί νεωτερικότητας. Από την σκοπιά των γυναικών, η φεμινιστική δράση συνδεόταν πάντα με τις εξελίξεις στην Ευρώπη.

Η Ελλάδα, μετά τον Β’ Παγκόσμιο και το τέλος του αδελφοκτόνου εμφυλίου πολέμου, συμμετείχε ενεργά στις εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Μάϊο 1949, και συνέβαλε στην ενίσχυση της ιδέας για την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση. Επιθυμούσε να συμπεριληφθεί στα ιδρυτικά μέλη, αλλά εμποδίστηκε από εκείνους που την θεωρούσαν ακόμη «Ανατολή». Η φιλοδυτική πολιτική μας επικυρώθηκε με την ένταξη στο ΝΑΤΟ το 1952 και την αίτηση ένταξης στην νεοπαγή ΕΟΚ των έξι, 6 Ιουνίου 1959, πρώτη η Ελλάδα από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης! Γίνεται κατανοητό, ότι η πρώιμη αίτηση ένταξης στην ΕΟΚ αποσκοπούσε κυρίως, έπειτα από την οδυνηρή εμπειρία των πολέμων, να διασφαλίσει τη θέση της χώρας στο Δυτικό κόσμο. Η απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή απέβλεπε περισσότερο σε πολιτικά, παρά σε οικονομικά οφέλη. Την 1η Νοεμβρίου 1962, τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας- ΕΟΚ, με την οποία ο εκσυγχρονισμός/εξευρωπαϊσμός άρχισε να προσλαμβάνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Η επιμονή και η αφοσίωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην ευρωπαϊκή ιδέα ανταμείφθηκε τον Μάϊο του 1979, όταν υπογράφηκε η ένταξη της Ελλάδας στην Κοινότητα, από 1η Ιανουαρίου 1981. Η συζήτηση για την κύρωση της Συνθήκης Προσχωρήσεως πραγματοποιήθηκε με την απουσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του ΠΑΣΟΚ τουΑνδρέα Παπανδρέου, καθώς και του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΕ). Και τα δύο αυτά κόμματα είχαν ταχθεί κατά της ένταξης. Ωστόσο, στη συνέχεια, το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση, λειτούργησε με συνέπεια στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών. Αυτό φάνηκε από την πρώτη στιγμή, όταν με ιδιαίτερη σπουδή και ζήλο άλλαξε το διαποτισμένο από την οθωμανική κουλτούρα Οικογενειακό Δίκαιο και προώθησε πολιτική ισότητας των φύλων. Σήμερα ακολουθούμε ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας! Έχουμε, λοιπόν, πολλούς λόγους, να γιορτάζουμε μαζί το 1821 και το 1981!

‘Αννα Καραμάνου

Δρ Πολιτικής Επιστήμης, ΕΚΠΑ

πρ. Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ

This site is registered on wpml.org as a development site. Switch to a production site key to remove this banner.