Άννα Καραμάνου: «Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών Sapiens 1821-2021»

ΟΣΑ χρόνια τη θυμάμαι κύριο μέλημά της είναι η γυναίκα.

ΤΟ όνομά της βαθιά χαραγμένο με τους αγώνες της.

ΠΟΛΛΕΣ φορές στο παρελθόν, όταν μου είχε ζητηθεί να πω δυο λόγια με αφορμή τον εορτασμό της Ημέρας της Γυναίκας, στο πίσω μέρος του μυαλού μου είχα την εικόνα της.

ΓΙΑΤΙ πώς θα μπορούσαν γυναίκες που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς της ζωής και άλλες που δεν προβλήθηκαν για το μεγαλείο ψυχή τους και τον καθημερινό αθέατο αγώνα τους να διατρανώσουν τη θέση τους αν δεν υπήρχαν εκείνες που δεν έπαψαν ποτέ να αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους στην διεθνή κοινότητα;

ΚΑΘΕ φορά λοιπόν που προσπαθούσα να αγγίξω μια άκρη  από το θέμα μου για να το ξεδιπλώσω, πρόβαλλαν ξαφνικά  δεκάδες συμβολισμοί  γιατί η  γυναίκα, από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος στην γη, αποτελεί ένα απαράμιλλο σύμβολο.

ΓΙ’ αυτό το σύμβολο, μιλά στο νέο της βιβλίο η Άννα Καραμάνου η οποία μένει χρόνια στη Σύρο, έχει δικό της σπίτι και τη λατρεύει σαν δεύτερη πατρίδα της.

ΕΔΩ στο νησί μας έχει αποκτήσει πολλούς φίλους, και ως εξαιρετική οικοδέσποινα οργανώνει ωραίες φιλολογικές βραδιές  παραπέμποντας σε άλλες εποχές.

ΕΔΩ έγραψε  το νέο της βιβλίο κατά τη περίοδο της πανδημίας, πατώντας γερά στην ιστορική, περιοδολόγηση της γυναίκας στην εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

ΈΝΑ συναρπαστικό και πρωτότυπο ταξίδι που ξεκινά από την Επανάσταση του 1821 και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ  δεν θα μπορούσα να νοιώσω έκπληξη για το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου όταν  γνωρίζω πολλά χρόνια την Άννα, παρακολουθώ τη θαυμαστή πορεία της και το θεωρώ αυτονόητο αφού  και ως πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωκοινοβουλίου κατά την περίοδο 2002-2004, είχε αφήσει εποχή.

ΜΕ τον ευρηματικό τίτλο «Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών Sapiens 1821-2021» απαντά στα χιλιάδες  κενά που αφορούν τη γυναίκα στα 200 χρόνια ελληνικής Ιστορίας.

ΓΙΑ πρώτη φορά στην ιστορία καταγράφεται μια εξαιρετικά επίπονη  έρευνα  για το ρόλο των γυναικών στον αγώνα για την απελευθέρωση των Ελλήνων αρχής γενομένης από τον οθωμανικό ζυγό και την παράλληλη πορεία  των γυναικών και του ελληνικού κράτους.

ΠΩΣ απρόσκλητες, πάλεψαν για να στηρίξουν την πατρίδα τους στις πολλές και διάφορες προκλήσεις που η Ελλάδα αντιμετώπισε.

ΜΙΑ αληθινή ιστορία που συνήθως παραλείπουν οι ιστορικοί και οι συγγραφείς. Όπως λέει η ίδια χαρακτηριστικά στην συνέντευξη που μου παραχώρησε «Γράφω, για την ηρωική εξέγερση των Ελληνίδων και την έξοδό τους από το περιθώριο και την αφάνεια αιώνων στο προσκήνιο της ιστορίας και της δημόσιας ζωής. Για εκείνες που ξεσηκώθηκαν και συμμετείχαν στους πολέμους απρόσκλητες. Από μόνες τους! Χωρίς επιστράτευση από κάποια αρχή. Χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια αναγνώριση δικαιωμάτων».

Το βιβλίο σας στέκεται με ιδιαίτερη προσοχή στις δυναμικές προσπάθειες των Ελληνίδων να χειραφετηθούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Από πού ορμώμενη αποφασίσατε να γράψετε για την δράση των γυναικών από την ελληνική επανάσταση;

Το βιβλίο μου πραγματικά προσφέρει μια ιστορική διαδρομή, που ξεκινάει απ’ το 1821 και την εθελοντική συμμετοχή των γυναικών. Διότι κανένας δεν επιστράτευσε τις γυναίκες, αλλά από μόνες τους συμμετείχαν στον Αγώνα, και αυτό είναι το πολύ σημαντικό. Το οποίο οι ιστορικοί μας έχουν παραλείψει να αναφέρουν. Γενικώς, τα κατορθώματα των γυναικών και η συμμετοχή τους στους πολέμους … όλο το 1821, αλλά και στους μετέπειτα πολέμους, τον ατυχή λεγόμενο πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς πολέμους, στην απελευθέρωση της Ηπείρου, ήταν αποφασιστική η συμμετοχή των γυναικών.

Και όλα αυτά έχουν αποσιωπηθεί. Θέλησα λοιπόν να αποκαλύψω όλα  αυτά τα στοιχεία που δείχνουν τη διαδρομή των γυναικών για την κατάκτηση του αυτονόητου. Δηλαδή της ισότητας των αρσενικών και των θηλυκών  sapiens, όπως λέω και στο βιβλίο μου, αλλά μες στο πλαίσιο των μεγάλων ιστορικών γεγονότων. Της επανάστασης του ’21, της διακυβέρνησης του Καποδίστρια…

Αυτό όμως σημαίνει έρευνα    

Φυσικά, έρευνα.

Πόσο καιρό πήρε;

Δύο χρόνια. Βεβαίως υπάρχουν και στοιχεία από την διδακτορική μου διατριβή. Που είχα κάνει μια συγκριτική ανάλυση ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Αλλά αυτό το βιβλίο περιορίζεται στα 200 χρόνια. Ξεκινά απ’ το 1821 και μιλά και για το κίνημα «metoo», και για την κρίση-εις στην Ελλάδα. Δηλαδή δεν είναι αποκομμένα τα γεγονότα των αγώνων των γυναικών, από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Τί συνέβη με τον Καποδίστρια, με τον Χαρίλαο Τρικούπη, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τις ευρωπαϊκές βλέψεις, τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρώπη, οι μεγάλες αλλαγές για την ισότητα των φύλλων που έγιναν στη 10ετια του ’80… και φτάνω μέχρι τη σημερινή εποχή. Νομίζω ότι είναι πάρα πολύ χρήσιμο.

Όσον αφορά τη Σύρο;   

Έχω πολλά στοιχεία για τη Σύρο. Γιατί η Σύρος ήταν η πρώτη και η καλύτερη. Αμέσως μετά την επανάσταση ήταν η πιο ανεπτυγμένη περιοχή της Ελλάδος. Ήδη απ’ το 1824 ήταν εδώ, στην Ερμούπολη… στη Σύρο η Ευανθία  Καΐρη, και είχε ξεκινήσει η εκπαίδευση των γυναικών. Καμία άλλη περιοχή της Ελλάδος δεν είχε εκπαίδευση των γυναικών, δευτεροβάθμια μάλιστα. Κανένας δεν ενδιαφερότανε για τη μόρφωση των γυναικών. Ήταν σχεδόν απαγορευμένο στις γυναίκες να πηγαίνουν σχολείο.

Η Σύρος ήταν πρωτοπόρος. Ήδη έχω κεφάλαιο στο βιβλίο μου που λέει «Πρωτοπόρος η Σύρος», όταν μιλάμε για την παιδεία. Επίσης εδώ ήτανε ο Ροΐδης και ο Σουρής, οι οποίοι είχαν ενδιαφέροντα. Είπαν διάφορα ωραία και μερικές φορές ευτράπελα σχετικά με το κίνημα το φεμινιστικό τότε των γυναικών. Αναφέρομαι στο Ροΐδη και στο διάλογο που είχε με την Καλλιρρόη Παρρέν. Το πρώτο φύλλο που εκδόθηκε, της εφημερίδος των κυριών, ήταν το 1887, και εκδόθηκε 8 Μαρτίου. Που σημαίνει ότι εμείς έχουμε τη δική μας 8 Μάρτη. Τώρα δεν ξέρω πως καθιερώθηκε η 8 Μάρτη. Εδώ χρειάζεται κάποια έρευνα, να το δούμε. Γιατί το 1910 καθιερώθηκε η 8η του Μάρτη ως παγκόσμια ημέρα της γυναίκας. Έχω επίσης τον αγώνα των γυναικών για το δικαίωμα της ψήφου. Αλλά ο αγώνας ξεκίνησε απ’ το δικαίωμα στη μόρφωση και στη διαδικασία.

Αναφέρεστε και στο Λύκειο των Ελληνίδων

Αναφέρομαι διεξοδικά. Πρώτα-πρώτα ήταν η μεγάλη  Καλλιρρόη Παρρέν. Ούτε αυτής το έργο έχει αναδειχθεί, τόσο πολύ. Ξέρουμε για όλους τους ήρωες, εν πάση περιπτώσει, και αυτούς που πρωτοστάτησαν στη θεσμική συγκρότηση της Ελλάδος, αλλά δεν αναφερόμαστε στις γυναίκες. Η Καλλιρρόη Παρρέν ήταν απ’ τις πρώτες μορφωμένες γυναίκες, δημοσιογράφος, αλλά είχε και έναν άντρα – αυτό είναι το σημαντικό – που την στήριζε και την ενθάρρυνε. Κάτι που είναι σπάνιο, να βρεις τέτοιους άντρες… φεμινιστές.

Μετά συμμετείχε στο σκληρό αγώνα για το δικαίωμα της ψήφου. Άρχισαν να δημιουργούνται και οι διάφορες οργανώσεις, δημιούργησε το Λύκειο των Ελληνίδων… γιατί πέθανε σε μεγάλη ηλικία η Παρρέν. Άφησε μια κληρονομιά πάρα πολύ σημαντική για τις γυναίκες.

Τι σας ωθεί να αγωνίζεστε τόσο πολύ και διαρκώς για τη γυναίκα και τα δικαιώματά της; Όσα χρόνια σας γνωρίζω  φαίνεται ότι είναι σκοπός  ζωής.

Ναι είναι. Γιατί αδικούνται οι γυναίκες. Είναι τόσο καλές…

Γιατί όμως οι γυναίκες σήμερα δείχνουν να μην αγωνίζονται  τόσο όσο τουλάχιστον στο παρελθόν;

 Γιατί είναι πολύ σκληρή η πατριαρχία στην Ελλάδα ιδιαίτερα. Δείτε αλλού τι γίνεται. Υπάρχει πρόοδος μεγάλη. Στις Σκανδιναβικές χώρες κυρίως. Εκεί έχουμε γυναίκες πρωθυπουργούς … Εδώ έχουμε ένα κόμμα, το ΚΙΝΑΛ, που βγήκαν 7 υποψήφιοι. Και δεν τόλμησε καμία γυναίκα να θέσει υποψηφιότητα. Υπάρχει τέτοια αμφισβήτηση απέναντι στις γυναίκες, τέτοια αποθάρρυνση της πρωτοβουλίας των γυναικών, που είναι απίστευτο. Είμαστε τελευταίοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωβουλή.

Βλέπετε να υπάρχει  φως στο τούνελ;

«Κοιτάξτε να δείτε. Εδώ υπάρχει ευθύνη κι απ’ τις κυβερνήσεις… από ψηλά. Διότι από ψηλά έγιναν τη 10ετία του ’80. Όμως στη δεκαετία του ’80 υπήρχε μια Μαργαρίτα Παπανδρέου, μια Καίτη Κωσταβάρα. Εγώ πιστεύω στο ρόλο των προσωπικοτήτων. Ήταν η Μελίνα Μερκούρη, εκείνη την εποχή, οι οποίες έδιναν μάχη. Μετά, αφού κατακτήσαμε τη νομική ισότητα, και σε ότι αφορά τους νόμους μια χαρά είμαστε στην Ελλάδα, κάποιες θεώρησαν ότι τελειώσαμε και δεν χρειάζεται να αγωνιζόμαστε άλλο.

Δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα ένα μαζικό φεμινιστικό κίνημα, όπως βλέπουμε να υπάρχει στην Ισπανία. Βλέπετε στην  Ισπανία τι γίνεται με τις γυναίκες. Εκατομμύρια γυναίκες κατεβαίνουν στους δρόμους, και ‘μεις – όταν γίνονται εδώ κάποιοι αγώνες – 100 έως 200 γυναίκες μαζεύονται».

Όμως οι άνδρες είναι αυτοί που λένε ότι πρέπει να κάνουν ένα κίνημα γιατί οι γυναίκες έχουν επικρατήσει.

Ναι, ναι. Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Οι άντρες νιώθουν ότι χάνουν προνόμια και γι’ αυτό αντιστέκονται κι αντιδρούν. Διότι θεωρούν ότι είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, ότι δηλαδή μια θέση που παίρνει μια γυναίκα την χάνει ένας άντρας. Άρα εμείς οι άντρες πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις γυναίκες πριν αντεπιτεθούν.

Αυτό σημαίνει ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα.

Είναι σκληρός ο αγώνας. Χρειάζεται λοιπόν και κάποιες γυναίκες, να πιστέψουνε. Κaι κυρίως να υπάρχει μια αλληλεγγύη και μια αλληλοϋποστήριξη στις γυναίκες. Δεν υπάρχει. Και κυρίως υπάρχει κάποια κόντρα απέναντι στις γυναίκες που κατακτούν κάποια θέση εξουσίας ή καταφέρνουν να ξεχωρίσουν. Υπάρχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση στις γυναίκες. Οπότε υπάρχει μια αμφισβήτηση στο εσωτερικό μας… ανάμεσα στις γυναίκες.

Διότι κι οι γυναίκες έχουν εσωτερικεύσει τις πατριαρχικές αξίες. Ότι οι άντρες είναι ανώτεροι, μόνο και μόνο επειδή είναι άντρες, είναι καλύτεροι, και τα κάνουν όλα καλύτερα. Τίποτα δεν κάνουνε. Κοντεύουνε να καταστρέψουνε τον πλανήτη. Οι άντρες, γυναίκες, έξω βάζουν θέματα. Θα πρέπει να αναλάβουμε οι γυναίκες την εξουσία, πριν η πατριαρχία κι η ανδροκρατία καταστρέψουν τον πλανήτη.  

Δεν υπάρχει καμία πρόοδος;

Υπάρχει πρόοδος. Δεν ξέρω αν θα τη ζήσω εγώ, αυτή τη μεγάλη πρόοδο που ένιωσα ότι υπήρξε τώρα με την πανδημία. Θα μάθατε τις μελέτες που έκανε το Χάρβαρντ. Έδειξαν ότι οι χώρες που είχαν γυναίκες αρχηγούς, όπως είναι η Ισλανδία, η Φινλανδία, η Δανία, η Νορβηγία, αλλά και η Ταϊβάν με τα 24 εκατομμύρια κατοίκους, είχαν πολύ λίγους νεκρούς και πολύ χαμηλή διασπορά του ιού. Το ίδιο και στη Νέα Ζηλανδία. Άρα οι γυναίκες, έχουν βγάλει το συμπέρασμα, είναι πιο ικανές να κυβερνήσουν τον πλανήτη, από τους άντρες.

Για κάποιες ιδιότητες μας κατηγορούν οι άντρες. Όπως η ενσυναίσθηση, η συμπόνια, η ευγένεια, οι χαμηλοί τόνοι. Αυτά είναι τα προσόντα, λέει η μελέτη του Χάρβαρντ, που πρέπει να έχουν οι μελλοντικοί ηγέτες. Διότι εμείς έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε ότι δυνατός είναι εκείνος που φωνάζει και χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι. Ένας που είναι ευγενής και ήπιος, θεωρείται ότι δεν είναι πολύ δυναμικός. Αυτά τελειώνουνε. Τώρα πότε αυτά θα περάσουν στην Κοινωνία δεν ξέρω. Έχουμε ακόμα καιρό, αλλά έχουν ατομική ευθύνη κι οι γυναίκες.

Ποιο κατά σειρά βιβλίο σας είναι αυτό;

Το τρίτο. Είχα γράψει κι ένα το 1980. Το τρίτο είναι. Τα πρώτο το ‘χε εκδώσει ο ΟΑΕΔ γιατί αναφερόταν στην εκπαίδευση και στην εργασία. Το τρίτο είναι αυτό. Όμως τώρα ετοιμάζω ένα για την Τουρκία. Θα γράψω για τα 100 χρόνια. Έχω πολλά στοιχεία, γιατί έχω πάει πολλές φορές εκεί. Το 1923 ιδρύθηκε η Τουρκία. Γι’ αυτό έχει λυσσάξει ο Ερντογάν. Θέλει στην επέτειο των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας να εκτοπίσει από την συνείδηση των Τούρκων τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο οποίος μπορεί να ήτανε ότι ήτανε, αλλά υπήρξε πρωτοπόρος. Ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες.

Στην συνείδηση των Τούρκων είναι ο πατέρας του έθνους. Ο Ερντογάν λοιπόν, μέσα από τα φαραωνικά έργα και την επιθετικότητα την διεθνή, θέλει να εκτοπίσει και να μείνει στην ιστορία ως αυτός που υπήρξε ο φοβερός και τρομερός αρχηγός που αύξησε την επιρροή της Τουρκίας, κλπ. Επειδή ξέρω αρκετά γι’ αυτή την πολιτική, θα γράψω ένα βιβλίο με τα μάτια των γυναικών. Με ενθουσιάζει πολύ αυτό το θέμα .

Πού και πότε θα κάνετε την παρουσίαση του βιβλίου σας;

Θα το παρουσιάσω στη Σύρο, μάλλον το προσεχές καλοκαίρι.

ΈΝΑ είναι βέβαιο. Όποιος διαβάσει τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται  με τη δράση των γυναικών στον απελευθερωτικό αγώνα και την καίρια  συνεισφορά τους στην δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους μέσα στη βουή της πολιτικής και των ιστορικών γεγονότων δύο αιώνων, θα κατανοήσει ότι η πρόοδος και η αλλαγή δεν είναι… ανδρική υπόθεση.

Μικρό βιογραφικό:

Η Άννα Καραμάνου υπήρξε μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1997-2004), μέλος του Προεδρείου της Σοσιαλιστικής Ομάδας και πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των φύλων.

Αντιπρόεδρος Γυναικών του Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (PES) από το 2004.

H κοινωνική και διεθνής πολιτική, η δια βίου εκπαίδευση, η ισότητα των φύλων, η πολιτική φιλοσοφία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της δράσης της.

Συνδικαλίστρια του ΟΤΕ, (1974 -1991), γενική γραμματέας της Ομοσπονδίας  Εργαζομένων του ΟΤΕ,  μέλος της Επιτροπής Γυναικών της ΓΣΕΕ,  μέλος της Επιτροπής Γυναικών της Ομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC), εκπρόσωπος της ΓΣΕΕ στο ΔΣ του ΟΑΕΔ.

Ιδρυτικό μέλος και γενική γραμματέας του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών,  μέλος του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων και της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής  Επιστήμης.

Εθνική εκπρόσωπος σε δύο ευρωπαϊκά δίκτυα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1982-89 & 1992-96),  σε θέματα πολιτικής ισότητας ευκαιριών και απασχόλησης,  γραμματέας του Τομέα Γυναικών του ΠΑΣΟΚ (1994-2001),  αντιπρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς των Γυναικών (1996-2003),  Γενική Γραμματέας Ισότητας  του Υπουργείου Εσωτερικών
(1996-97).

Βραβείο “Ειρήνης και Φιλίας A. Ipekci” για συμβολή  στην Ελληνοτουρκική προσέγγιση (1999),  Soroptimist Union Prize (2004) και Διεθνές Βραβείο της Ουγγρικής Κυβέρνησης (2008) για συνεισφορά   στους αγώνες για τα δικαιώματα των γυναικών.

Σπουδές: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών: α) πτυχίο Ελληνικής και Αγγλικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής, 1978 β) Μεταπτυχιακό (Master, με άριστα), Ευρωπαϊκών και Διεθνών  Σπουδών, 2006 και γ) Διδακτορικό Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας διοίκησης (με άριστα),  2014.