Πιλοτική λειτουργία

Αποτιμώντας 200 χρόνια αγώνων για έμφυλη ισότητα

Οδεύοντας προς το τέλος του επετειακού έτους 2021, είναι εύλογη η ανάγκη για μια σύντομη αποτίμηση των 200 χρόνων. Η Επανάσταση του 1821 είναι το κορυφαίο ιστορικό γεγονός, πηγή υπερηφάνειας, αναστοχασμού και αυτογνωσίας. Η έμφυλη ισότητα ασφαλώς συνιστά ουσιώδες κομμάτι της αυτογνωσίας της Ελληνικής κοινωνίας. Το 1821 ήταν ο πρώτος νικηφόρος πόλεμος ανεξαρτησίας, με συμμετοχή γυναικών μαχητριών, εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα εθνεγερτικά κηρύγματα του Ρήγα, περί «ελευθερίας, ισότητας των φύλων και ικανότητας των γυναικών να φέρουν όπλα» είχαν εμπνεύσει μία κρίσιμη μάζα γυναικών. Η συμμετοχή και η γενναιότητα που επέδειξαν κατά την ένοπλη εξέγερση, υπήρξε η πρώτη έμπρακτη αμφισβήτηση της πατριαρχικής τάξης πραγμάτων. Μέσα στον κοινό απελευθερωτικό αγώνα, η ισότητα ανδρών και γυναικών κατακτήθηκε στο πεδίο της μάχης. Οι πρωταγωνίστριες Μαντώ Μαυρογένους και Μπουμπουλίνα, μαζί με χιλιάδες άλλες εθελόντριες, αναδείχτηκαν σε πρότυπα αγωνιστικότητας και αυτοθυσίας, μέσα σε ένα απολύτως πατριαρχικό και εχθρικό απέναντι στις γυναίκες καθεστώς. Ήταν δυναμικά παρούσες στην εξέγερση του 1821, στον «ατυχή» πόλεμο του 1897, στους ένδοξους Βαλκανικούς Πολέμους, στις φιλειρηνικές πρωτοβουλίες του Μεσοπολέμου, στην Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών και κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Ήταν πάντα παρούσες οι γυναίκες στην οικοδόμηση, τη θεσμική συγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό του νεοελληνικού κράτους!

Ο παραγκωνισμός των γυναικών στην μετεπαναστατική Ελλάδα, η αγνωμοσύνη των συναγωνιστών τους, ο αποκλεισμός τους από πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά δικαιώματα και ελευθερίες, καταδεικνύει τις βαθιές ρίζες της οθωμανικής κληρονομιάς. Η Εφημερίς των Κυριών (1887-1918) του κύκλου της επιφανέστερης Ελληνίδας φεμινίστριας Καλλιρρόης Παρρέν, ήταν το πρώτο μεγάλο βήμα για τη διάδοση των ανθρωπιστικών αξιών, της έμφυλης ισότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης των ανθρώπων, σε μια εποχή που δεν αναγνωριζόταν στις γυναίκες ούτε καν δικαίωμα στη μόρφωση και την αμειβόμενη εργασία. Αξίζουν μέγιστης τιμής και ευγνωμοσύνης οι ελάχιστες μορφωμένες γυναίκες (δασκάλες κυρίως), που τόλμησαν να αμφισβητήσουν την αυτοκρατορία της ανδρικής εξουσίας και το «μονοπώλειο του ορθοφρονείν και κρίνειν».

Τελικά, έπειτα από μακρόχρονους αγώνες οι φεμινίστριες υποχρέωσαν το πατριαρχικά δομημένο πολιτικό σύστημα να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και ανατροπές που ενισχύουν τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και το ευρωπαϊκό προφίλ της χώρας: Ισότητα στη μόρφωση, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, συνταγματική και νομική ισότητα με σύγχρονο Αστικό, Ποινικό και Εργατικό Δίκαιο, δικαίωμα στην αντισύλληψη, αποποινικοποίηση της άμβλωσης και της μοιχείας, ποινικοποίηση του βιασμού εκτός και εντός του γάμου, σύμφωνο συμβίωσης και για ομόφυλα ζευγάρια, , πληθώρα μελετών και εκδόσεων υπέρ της ισότητας, υποχρεωτικές ποσοστώσεις για τις επιχειρήσεις, τα ψηφοδέλτια και τα κέντρα αποφάσεων και εξουσίας, νόμοι και δομές για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, Κίνημα #MeToo! Η εκλογή της Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, της πρώτης γυναίκας στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα, είναι το επιστέγασμα των 200 χρόνων επίμονων φεμινιστικών αγώνων, που σηματοδοτεί περαιτέρω πρόοδο και επιτυχίες των θηλυκών σάπιενς.

Ωστόσο, παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο, η Ελλάδα κατατάσσεται τελευταία στους δείκτες ισότητας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου, ενώ συγκλονίζεται από την έξαρση της βίας και των γυναικοκτονιών. Το 2021 μας αποχαιρετά με τη βαριά απώλεια 17 γυναικών που δολοφονήθηκαν άγρια από τους συντρόφους τους και με σωρεία καταγγελιών βίαιης συμπεριφοράς, σεξουαλικής κακοποίησης, ρητορικής μίσους και διαδικτυακής διαπόμπευσης. Προφανώς, γενεσιουργό αίτιο της βίας, καθώς και όλων των άλλων ανισοτήτων, είναι το χάσμα ισχύος μεταξύ των φύλων, ο έμμεσος και άμεσος αποκλεισμός από τις δομές εξουσίας και η εκδοχή της θηλυκότητας ως μειονεκτήματος και ως άλλοθι για τη μάτσο κουλτούρα. Ο αγώνας για ισότητα εκλαμβάνεται ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, απειλητικού για τα προνόμια της πατριαρχίας. Το νέο «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025», που ανακοινώθηκε προσφάτως, έπειτα από μακρά δημόσια διαβούλευση, επαγγέλλεται, μαζί με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό 2020-2025, καλύτερες μέρες για την έμφυλη ισότητα. Της εφαρμογής τους προβλέπονται και μηχανισμοί παρακολούθησης.

Καλές Γιορτές, με υγεία!

Άννα Καραμάνου, Δρ ΕΚΠΑ, πρώην ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ. Το βιβλίο της «Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών σάπιενς, 1821-2021», κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός.

This site is registered on wpml.org as a development site. Switch to a production site key to remove this banner.