8 Μαρτίου 2008, με τη γυμνή φωτογραφία της Μποβουάρ..
H ΜΠΟΒΟΥΑΡ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΛΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
8 Μάρτη 2008, με γυμνή φωτογραφία της Μποβουάρ…
άρθρο Άννας Καραμάνου
Η γυμνή φωτογραφία της Σιμόν ντε Μποβουάρ, της συγγραφέως του «Δεύτερου Φύλου», στο εξώφυλλο του «Nouvel Observateur» και οι εκτενείς αναφορές στην ερωτική της ζωή ανενδοίαστα αποκάλυψαν τους όρους και τις προϋποθέσεις αναγνώρισης της αξίας μιάς γυναίκας, όσο διαπρεπής κι αν είναι. Η φιλόσοφος, κάτοχος του υψηλότερου πανεπιστημιακού τίτλου, συγγραφέας βραβευμένη με το βραβείο Γκονκούρ, στρατευμένη στην υπόθεση του φεμινισμού και της αριστεράς, παρουσιάζεται άλλοτε ως γυναίκα κι ερωμένη, παρασυρμένη από την επιθυμία κι τα πάθη της και άλλοτε ως η «Σαρτρική Σιδηρά Κυρία» – ποτέ ως πολιτικό πρόσωπο που ταρακούνησε συνθέμελα τη πατριαρχική τάξη πραγμάτων και το φύλο της πολιτικής.
Εκατό χρόνια από τη γέννηση της Σιμόν ντε Μποβουάρ και εξήντα περίπου από την έκδοση του «Δεύτερου Φύλου», που κυκλοφόρησε λογοκριμένο ακόμη και στη Σουηδία, οι επίγονοι της Μποβουάρ το παλεύουν ακόμη, με νίκες και ήττες, στοχεύοντας στο αυτονόητο: στην ντε φάκτο αναγνώριση της ισότητας και της αλληλεγγύης των φύλων. Ασφαλώς η νομοθεσία και οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ είναι σημαντικές για την ισότητα των φύλων, ωστόσο, δεν είναι ικανές να ανατρέψουν τις διαρθρωτικές και θεσμικές δυναμικές που εξακολουθούν να παράγουν ανισότητες και διαιρέσεις με βάση το φύλο – ένα διπολικό σύστημα εξουσίας, όπου η κυριαρχία ταυτίζεται με την «αρρενωπότητα» και την ανδροπρέπεια και η υποταγή με τη θηλυκότητα.
Το πρόσφατο, απολύτως επίκαιρο, βιβλίο της Μαρίας Στρατηγάκη «Το Φύλο της Κοινωνικής Πολιτικής», αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους και όσες πιστεύουν ότι τελειώσαμε με την ισότητα των φύλων. Το βιβλίο αποτελεί μια μεγάλη συνεισφορά, τόσο στην επιστήμη, όσο και στους κοινωνικούς αγώνες για την ισότητα. Η Μαρία αξιοποιεί και αναπτύσσει παραπέρα την πλούσια φεμινιστική θεωρία και έρευνα που ξεκίνησε δυναμικά με τη Μποβουάρ και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, στο πλαίσιο του προβληματισμού για το ρόλο του κράτους στη καταπίεση των γυναικών και την αναπαραγωγή των αναχρονιστικών στερεοτύπων. Σημειώνει, ότι, «η ανδρική εξουσία πάνω στις γυναίκες έχει εγχαραχθεί στα σώματα των δύο φύλων, με αποτέλεσμα να γίνεται αποδεκτή ως μια φυσική και όχι ως μια κοινωνική κατάσταση». Δηλαδή, η εξέταση του φύλου αναδεικνύει την επίδραση της «ηγεμονικής αρρενωπότητας» στον σκληρό πυρήνα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Η φεμινιστική θεωρία στοχεύει στην αλλαγή της «αρρενωπότητας», στους τομείς και στο βαθμό που λειτουργεί ως ιδεολογία δικαιώνοντας την αρσενική κυριαρχία και τη περιθωριοποίηση των γυναικών. Το βιβλίο ανατέμνει και εξετάζει ολόκληρο το σύστημα κοινωνικής προστασίας και αποκαλύπτει το ρόλο του κράτους ως φορέα της πατριαρχίας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η κοινωνική πραγματικότητα και οι σχέσεις των ανθρώπων. Η σύζευξη της θεωρίας με την εμπειρία και τα μαθηματικά επιτυγχάνει τρεις βασικούς στόχους:
1/ αναδεικνύει τη συγκρότηση του κράτους και της κοινωνικής πολιτικής, με βάση το φύλο, η οποία είτε αγνοείται, είτε παραβλέπεται από την κοινωνική και πολιτική επιστήμη, στη θεωρία και στη πράξη. «Η κοινωνική πολιτική θεωρείται συχνά ότι είναι ουδέτερη ως προς το φύλο και δεν αναγνωρίζεται πλήρως ότι κάθε φάση της ανάπτυξής της συνδέεται άμεσα με και επηρεάζεται από τις κυρίαρχες αντιλήψεις…..»
2/ διερευνά τους τρόπους με τους οποίους το φύλο της κοινωνικής πολιτικής εκφράζεται σε επιμέρους τομείς, όπως το περιεχόμενο της νομοθεσίας, οι πηγές χρηματοδότησης, το είδος των μέτρων και ο χαρακτήρας των εμπλεκομένων φορέων. Εξετάζει ακόμη τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης, εφαρμογής και αξιολόγησης των νόμων και πως μέσα από αυτή τη διαδικασία κατασκευάζονται και αναπαράγονται τα πρότυπα φύλου και οι ιεραρχίες (η ελληνική εκδοχή του «δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι» της Μποβουάρ).
3/ Αποκαλύπτει τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που είχαν στις γυναίκες και στην ισότητα των φύλων μέτρα κοινωνικής πολιτικής και νομοθετικές ρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα, όπως π.χ. η 15ετία , που υπήρξε «σκανδαλώδες κίνητρο προς τις παντρεμένες και τις μητέρες για εγκατάλειψη της αμειβόμενης εργασίας και ακραία μορφή ενσωμάτωσης της πατριαρχικής ιδεολογίας στο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα».
Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις και ανατρέπει σχεδιασμούς ζωής. Γεγονός παραμένει, ότι η υποτίμηση της εργασίας των γυναικών και οι βαλκανικές πατριαρχικές δομές, έχουν συμβάλει στην υποδεέστερη θέση των γυναικών στο κοινωνικό σύστημα και στην αυξανόμενη θηλυκοποίηση της φτώχειας. Ασφαλώς οι γυναίκες δικαιούνται ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που ενισχύει τη θέση τους στην αμειβόμενη εργασία, που συμβάλλει στην οικονομική τους ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση, που κλείνει το χάσμα αμοιβών και εισοδημάτων, που φροντίζει για την ευημερία των παιδιών και τη διαπαιδαγώγησή τους μέσω ποιοτικών προγραμμάτων φροντίδας και εκπαίδευσης, που δημιουργεί υποδομές για υπερήλικες και άτομα με αναπηρίες, που ισορροπεί την επαγγελματική με την οικογενειακή/προσωπική ζωή, που οδηγεί σε μια δίκαιη κατανομή όλων των υποχρεώσεων της ιδιωτικής και της δημόσιας σφαίρας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες και προπαντός σε μια περισσότερο ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή. Είναι βέβαιο, ότι χρειαζόμαστε ένα σύγχρονο σύστημα κοινωνικής προστασίας, συμβατό με τα δεδομένα του 21ου αιώνα, που θα ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας και θα συμβάλει στη συμφιλίωση των γενεών και των φύλων.
Άννα Καραμάνου,
τ. πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου