Για την Βάσω Παπανδρέου, την Καρυάτιδα τηςΔημοκρατίας..

Άννα Καραμάνου
Πρώην ευρωβουλευτής

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα ΝΕΑ, 19&20/10/24


Δεν είναι ποτέ εύκολο να γράψεις σε κατάσταση συναισθηματικής φόρτισης και βαθιάς συγκίνησης, για την απώλεια μιας πολιτικής προσωπικότητας, της αξίας της Βάσως Παπανδρέου, της « Καρυάτιδας της Δημοκρατίας», όπως την αποκαλούσε ο διεθνής Τύπος. Ιδιαίτερα δύσκολο το καθήκον, όταν σε συνδέουν μνήμες, κοινές πολιτικές εμπειρίες και σχέσεις φιλίας, αγάπης και θαυμασμού.

Έχουν ήδη ειπωθεί πολλά για τα πολιτικά αξιώματα και τις θέσεις ευθύνης που ανέλαβε, για την αποτελεσματικότητά της, το θάρρος, την εκσυγχρονιστική της λογική, την ακεραιότητα του χαρακτήρα της και την ξεχωριστή αξιοσύνη της: «ήταν μια άξια γυναίκα, που τίμησε τις θέσεις που ανέλαβε» δήλωσε ο Κώστας Σημίτης, αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη αφοσίωση της Βάσως στην επιτυχία του κυβερνητικού έργου, ιδίως ως υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, για τα μεγάλα έργα και την καλή προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων 2004.

Οι δηλώσεις των κομμάτων καταδεικνύουν ότι η Βάσω Παπανδρέου, στην πολιτική της διαδρομή, είχε κερδίσει σεβασμό και αναγνώριση πολύ πέρα από τα όρια ΠΑΣΟΚ και τα εθνικά σύνορα. Ως Επίτροπος της ΕΕ, επί προεδρίας Ζακ Ντελόρ, για Απασχόληση, Εργασιακές Σχέσεις, Κοινωνικές Υποθέσεις, Ανθρώπινο Δυναμικό, Εκπαίδευση και Κατάρτιση και Ισότητα των Φύλων (1989-1993), διέπρεψε σε όλους τους τομείς, αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα: Κοινοτικό Χάρτη Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων και κατοχύρωση του Κοινωνικού Διαλόγου, ενώ εξίσου πρωτοπόρα υπήρξε και στην προώθηση της ισότητας των φύλων. Αξίζει ιδιαίτερη αναφορά σε αυτόν τον τομέα, τον οποίο οι δημοσιογράφοι και οι πολιτικοί συνήθως παραλείπουν..

Συνάντησα πρώτη φορά τη Βάσω στην Διάσκεψη του ΠΑΣΟΚ, στο Ξενοδ. Παρκ, Ιούλιο 1977, και στη συνέχεια στην ΚΕ των 60 μελών, στην οποία είχαν εκλεγεί μόνο 4 γυναίκες (Μελίνα Μερκούρη, Βάσω Παπανδρέου, Μαίρη Φαφούτη και η αφεντιά μου). Η Μελίνα ήταν η αέρινη θεά, η Βάσω δωρική και γήινη, δυναμική και δημιουργική, ενέπνεε πολλές γυναίκες της γενιάς μου, να αγωνιστούμε για τη μείωση των ανισοτήτων, τη δημοκρατία και την αξιοπρέπεια των γυναικών. Η Βάσω, παρότι απέφευγε να αυτοαποκαλείται φεμινίστρια ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες που αφορούσαν την ισότητα και ιδιαίτερα την εκλογή γυναικών σε θέσεις ευθύνης και πολιτικών αποφάσεων, τομέα πολιτικής όπου η Ελλάδα επίμονα υστερεί, παραμένοντας τελευταία στους δείκτες της ΕΕ. Με δική της πρωτοβουλία πραγματοποιήθηκε η «Διάσκεψη Κορυφής της Αθήνας», 2-3 Νοεμβρίου 1992, με συμμετοχή κορυφαίων γυναικών πολιτικών από όλο το πολιτικό φάσμα, Ελλάδας και Ευρώπης. Η Βάσω Παπανδρέου έθεσε το πλαίσιο δράσης: «Ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στους δημοκρατικούς θεσμούς σημαίνει ενίσχυση της δημοκρατίας». Η «Διακήρυξη της Αθήνας, 1992», κάλεσε τις πολιτικές και συνδικαλιστικές ηγεσίες να διασφαλίσουν ισορροπία γυναικών και ανδρών στις θέσεις εξουσίας. Αμέσως μετά, ξεκίνησε η πρώτη πανευρωπαϊκή καμπάνια «Γυναίκες στα Κέντρα Αποφάσεων».

Η Βάσω ήταν δυναμικά παρούσα, με δυνατό και μεστό σύγχρονο πολιτικό λόγο, σε όλες τις μάχες για την καταπολέμηση των αναχρονιστικών στερεοτύπων, εντός και εκτός Ελλάδας. Αντέδρασε στην επιβολή του τσαντόρ στις γυναίκες του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων και των αλλοδαπών, και φόρεσε καπέλο αντί μαντίλας, στην Τεχεράνη το 1998, όταν υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας για την ενέργεια, έρευνα και τεχνολογία. Στις 6 Απριλίου 1998, στην Πανελλήνια Συνδιάσκεψη του Τομέα Γυναικών ΠΑΣΟΚ « Η Αυτοδιοίκηση μία πρόκληση για τις γυναίκες» έθεσε θέμα ποσοστώσεων για συμμετοχή γυναικών κατά ένα τρίτο τουλάχιστον, «όχι μόνο στα ψηφοδέλτια, αλλά και στα Δημοτικά και Νομαρχιακά Συμβούλια», όπως έλεγε. Αυτή την πρωτοβουλία κατοχύρωσε η ίδια νομοθετικά στις αυτοδιοικητικές εκλογές 2002.

Στην Προσυνεδριακή Συνδιάσκεψη Γυναικών για το 5ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ, 16/2/1999, με θέμα «Οι γυναίκες μπροστά για μία σύγχρονη και ισχυρή Ελλάδα», η Βάσω μίλησε για τις «Γυναίκες στο κόμμα και την πολιτική», τονίζοντας ότι, «χαρακτηριστικό παράδειγμα του ελλείματος δημοκρατίας των σύγχρονων κοινωνιών και κομμάτων είναι ότι το τρίγωνο γυναίκες-πολιτική εξουσία-κόμματα, είναι έννοιες που δεν συναντιούνται». Η Βάσω συνδύαζε τα χαρακτηριστικά της ηγετικής φυσιογνωμίας, με ευαισθησία για τα κοινωνικά θέματα και τις αξίες της σοσιαλδημοκρατίας, αξιοθαύμαστη διορατικότητα και πολιτική ευφυία! Όταν διαπίστωσε ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, λόγω ασθένειας, δυσκολευόταν να κυβερνήσει, ανέλαβε δράση προσβλέποντας σε ομαλή μετάβαση εξουσίας και ανάδειξης του καλύτερου αρχηγού, πλην του εαυτού της, μέσα από διαβούλευση με ηγετικά στελέχη. Στο περίφημο δείπνο των τεσσάρων, 1994, στο φιλόξενο σπίτι της (Βάσω, Σημίτης, Πάγκαλος, Αυγερινός) αποφασίστηκε η υποστήριξη του Κώστα Σημίτη. Με αυτή τη μεθοδολογία διαλόγου και συνεννόησης (άγνωστη στην Ελλάδα) αναδεικνύονται συνήθως οι ηγέτες στην Ευρώπη.

Αυτή τη μέδοδο θελήσαμε να αντιγράψουμε, κάποιες πρώην βουλευτίνες, με στόχο την υποστήριξη της Βάσως για την Προεδρία της Δημοκρατίας ή του ΠΑΣΟΚ. Έτσι συναντηθήκαμε στα Χρούσσα της Σύρου, 12-15 Ιουνίου 2018, ένας πυρήνας πέντε γυναικών, υπό συνθήκες «συνωμοσίας», συν τη Βάσω, για ανίχνευση προθέσεων και διαβούλευση. Χαμογελούσε.. Δυστυχώς, μας πρόλαβε η ασθένειά της και στη συνέχεια η πανδημία. Το όραμα της Βάσως Παπανδρέου για ισόρροπη συμμετοχή των φύλων στην πολιτική δεν εκπληρώθηκε. Η πατριαρχία εδώ παραμένει αήττητη! Το διαπιστώσαμε με θλίψη και στις πρόσφατες εκλογές ΠΑΣΟΚ. Ακόμη κι αν μία πανάξια γυναίκα, (εν προκειμένω η Άννα Διαμαντοπούλου), διαθέτει περισσότερα προσόντα, ηγετικές ικανότητες και μεγαλύτερη εμπειρία από όλους τους άλλους, τελικά ψηφίζονται οι άνδρες, ακόμη και από υποτιθέμενες «φεμινίστριες». Μας λείπει πάρα πολύ η Βάσω Παπανδρέου. Αναντικατάστατη! Όμως, στη μνήμη μας παραμένει πάντα ωσεί παρούσα!