Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΠΜΣ: «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές»

ΜΑΘΗΜΑ:ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΕΜΜ. ΔΟΥΣΗ

Εργασία Άννας Καραμάνου

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

& ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

Αθήνα, 8Φεβρουαρίου 2006

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1.Ορισμός της έννοιας των αποβλήτων

1.2. Η φιλοσοφία του απόβλητου….

2. Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

2.1. Τα οικονομικά και οικολογικά προβλήματα των νησιών

3. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

3.1. Το Διεθνές Δίκαιο

3.2. Το Ευρωπαϊκό Δίκαιο

3.3. Σε Εθνικό Επίπεδο (casestudy η Ελλάς…)

3.3.1. Δραστική μείωση στη πηγή, ανακύκλωση, εξαφάνιση….

4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΣTA ΝΗΣΙΑ- Η Τεχνολογία δίνει λύσεις

5. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΠ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1.Ορισμός της έννοιας των αποβλήτων

Τι είναι απόβλητο; Επισήμως, και με βάση το άρθρο 1 της Οδηγίας 75/442/ΕΟΚ, ως απόβλητο ορίζεται «κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή υποχρεούται να απορρίπτει δυνάμει των διατάξεων της εν ισχύει εθνικής νομοθεσίας». Κατά συνέπεια η έννοια του αποβλήτου εξαρτάται από την έννοια του όρου «απορρίπτω», ο οποίος περιλαμβάνει τόσο τη διάθεση, όσο και την αξιοποίηση ορισμένης ουσίας ή ορισμένου αντικειμένου.

Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει τη δική του άποψη επί του θέματος. Σε απόφασή του, σχετικά με την υπόθεση Zanetti & Vessoso (12.12.1989), δήλωσε, ότι, «η έννοια του αποβλήτου, δεν πρέπει να νοείται ως αποκλείουσα τις ουσίες και τα αντικείμενα που μπορούν από οικονομική άποψη να επαναχρησιμοποιούνται… », ενώ σε άλλη απόφαση (E. Zanetti και λοιποί, 28.3.1990) υποστηρίζει, ότι «απόβλητο αποτελεί κάθε είδος υπολείμματος βιομηχανικού υποπροϊόντος ή άλλης ουσίας που δημιουργείται στο πλαίσιο διαδικασίας παραγωγής…», (Κουφάκη, 1998). Ο όρος «διαχείριση απορριμμάτων» αναφέρεται στο σύνολο των διαδικασιών προσωρινής αποθήκευσης, συλλογής, μεταφοράς και διάθεσής τους – με ενδεχόμενη επεξεργασία τους (Αλεξάκη –Αγαπητίδης, 1999).

1.2. Η φιλοσοφία του απόβλητου….

Πέραν της νομικής, το απόβλητο έχει προκαλέσει και τη φιλοσοφική σκέψη. Η φιλοσοφία του αχρήστου!…του καταραμένου, του έξω από δω, του παραπεταμένου, του σκουπιδιού!… Ο John Scanlan, του Κέντρου Ερευνών Περιβαλλοντικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου St. Andrews της Σκωτίας στο τελευταίο του βιβλίο «On Garbage» ερευνά τα απόβλητα της κουλτούρας μας. Για τον Scanlan το «σκουπίδι» αντιπροσωπεύει κάτι πολύ περισσότερο από το υλικό απόβλητο και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος που προκαλεί. Αντιπροσωπεύει τη παραφθαρμένη γνώση, τις άχρηστες έννοιες και τα υπολείμματα των συστημάτων σκέψης και κοσμοθεωριών. Υποστηρίζει, ότι η Δυτική φιλοσοφία, η επιστήμη και η τεχνολογία υπερέβησαν τη φύση μέσω μιάς παρατεταμένης πράξης καθαριότητας, που συνοψίζεται όχι μόνο στην απόρριψη της άχρηστης γνώσης και αντικειμένων, αλλά και στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση, πρακτική που έχει σημαδέψει τη πρόοδο της Δύσης για χιλιάδες χρόνια. Επομένως, μήπως τα «σκουπίδια», τα απόβλητα της προόδου μας, είναι ταυτοχρόνως και η πηγή όλων όσων μας είναι πολύτιμα; Βασική υπόθεση εργασίας του Scanlan είναι, ότι ρίχνοντας φως στη φύση και στην έκταση των αποβλήτων που δημιουργούμε, μπορούμε να εμβαθύνουμε και να ρίξουμε φως στις πεποιθήσεις, τις ιδέες, τις πηγές και τις δομές της Δυτικής μας κουλτούρας.

Ισορροπώντας ανάμεσα στη νομική επιστήμη και τη φιλοσοφία, ο ΟΗΕ, στη Διάσκεψη για το Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Ρίο, το 1992, διακήρυξε ότι οι αποτελεσματικές πρακτικές για την διαχείριση των αποβλήτων αποτελούν κεντρικό θέμα για τη διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σε σχετικό συνέδριο στη Μάλτα, τον Οκτώβρη του 2001, ο Dr Francis Zammit Dimech υποστήριξε ότι «η διαχείριση των απορριμμάτων βρίσκεται στη καρδιά της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα απόβλητα αποτελούν περιττή σπατάλη φυσικών πόρων, περιττό κόστος και περιβαλλοντική υποβάθμιση που θα μπορούσε να αποφευχθεί. Βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων σημαίνει αποτελεσματική αξιοποίηση πόρων». Ασφαλώς τα νησιά, ιδιαίτερα τα μικρά, αποτελούν ένα από τα πιο ευάλωτα και ευαίσθητα οικοσυστήματα που χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και βιώσιμη διαχείριση.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδειχθεί ο επείγων χαρακτήρας του θέματος και ιδιαίτερα οι αδυναμίες της νομικής – θεσμικής πλευράς του. Από πλευράς μεθοδολογίας, στην ενότητα 2 εξετάζονται οι βασικές παράμετροι της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και οι δυσκολίες που συναντά η εφαρμογή της στα νησιά, λόγω εγγενών δυσκολιών και ιδιαιτεροτήτων, στην ενότητα 3 αναλύεται το θεσμικό πλαίσιο σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, με έμφαση στις αδυναμίες και παραλείψεις της Ελληνικής πολιτικής, στην ενότητα 4 παρουσιάζονται στοιχεία στρατηγικού σχεδιασμού και αξιοποίησης της τεχνολογίας από το Διαχειριστικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, στην 5 η ενδιάμεση αξιολόγηση της περιβαλλοντικής παραμέτρου του ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου και στην 6 το γενικό συμπέρασμα.

2. Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

Η Συνθήκη της Ρώμης του 1957, ως γνωστόν, δεν περιελάμβανε στους στόχους της την προστασία του περιβάλλοντος. Η ευρωπαϊκή πολιτική προέκυψε στα χρόνια που ακολούθησαν από την ραγδαία υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης, την ευαισθητοποίηση των πολιτών, αλλά και από την ανάγκη ομαλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και της πολιτικής ανταγωνισμού. Η προστασία του περιβάλλοντος απέκτησε βαρύνουσα πολιτική σημασία με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 και την Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1992, ενώ η Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997 ενσωμάτωσε στους στόχους της ΕΕ την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και την προστασία του περιβάλλοντος ως μία από τις απόλυτες προτεραιότητες της Ένωσης.

Αξίζει να επισημανθεί ότι στο διάστημα που μεσολάβησε από το 1972 μέχρι τη Συνθήκη της ΕΕ και παρά τις αμφισβητήσεις που δημιουργούσε η έλλειψη σαφούς νομικής βάσης, η κοινοτική δράση για το περιβάλλον αναπτύχθηκε, με την υιοθέτηση διαδοχικών προγραμμάτων δράσης και την έκδοση νομοθετικών πράξεων σύμφωνα με τις διαδικασίες των άρθρων 100 και 235 ΣΕΚ. Μέχρι το 1992 υιοθετήθηκαν πάνω από 200 νομοθετικές πράξεις και τέσσερα προγράμματα δράσης. Οι σχετικές πρωτοβουλίες συμπεριλάμβαναν και την Οδηγία 75/442/ΕΟΚ περί στερεών αποβλήτων (Δούση, 2001, σ. 25 & 42).

Το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (εγκρίθηκε τον Ιούλιο 2002), ορίζει τις προτεραιότητες της ΕΕ μέχρι το 2010 και δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε τέσσερις τομείς: α/ αλλαγή κλίματος β/ φύση και βιοποικιλότητα γ/ περιβάλλον και υγεία δ/ διαχείριση φυσικών πόρων και αποβλήτων (Κουτούπα-Ρεγκάκου, 2005). Σχετικά με το τελευταίο, που είναι και το αντικείμενο της παρούσας εργασίας, είναι γεγονός ότι έχει σημειωθεί πρόοδος χάρη στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, που αποτέλεσαν τη βάση για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την επεξεργασία των αποβλήτων, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Η Κοινοτική Πολιτική για τη διαχείριση των αποβλήτων, στηρίζεται: α/ στη πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και μεταξύ άλλων στη βελτίωση του σχεδιασμού των προϊόντων β/ ανάπτυξη της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων και γ/ βελτίωση των όρων τελικής διάθεσης, ιδίως μέσω της μείωσης της ρύπανσης που οφείλεται στην αποτέφρωση των αποβλήτων και της προσφυγής στην υγειονομική ταφή ως υστάτης λύσης (EUROPA SCADplus, 23.09.2005). Από την έκδοση της Οδηγίας-Πλαισίου του 1975, η νομοθεσία εξελίχθηκε με βάση τις τρεις αυτές αρχές, δίνοντας ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη πρόληψη και στην ανακύκλωση. Τα κράτη μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν στη νομοθεσία τους και να εφαρμόσουν την κοινοτική νομοθεσία, απαγορεύοντας την εγκατάλειψη, την απόρριψη και την ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων.

Ασφαλώς αυτή η πολιτική χρειάζεται να εξειδικευτεί στη περίπτωση των νησιών και να λάβει υπόψη τις ειδικές συνθήκες. Ωστόσο, παρά την αναγνώριση της ιδιαιτερότητας των νησιών, πού έχει εκφραστεί σε πολλά επίπεδα και από όλα τα όργανα της ΕΕ, αλλά και άλλους διεθνείς οργανισμούς, καμιά «ειδική» πολιτική δεν έχει εφαρμοστεί. Τα προγράμματα που έχουν υιοθετηθεί για τις εξόχως περιφερειακές περιοχές (REGIS, POSEIDOM, POSEIMA, POSEICAN) και το ειδικό πρόγραμμα νησιών του Αιγαίου, δεν συνιστούν ολοκληρωμένη πολιτική υπέρ των νησιών, που είναι απαραίτητη για τη βιώσιμη ανάπτυξή τους (Spilanis, 1996). Διαπιστώνουμε, δηλαδή, ότι οι χωρίς παρεκκλίσεις εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς ακυρώνει τις προσπάθειες για μια συνεκτική ευρωπαϊκή νησιωτική πολιτική.

2.1. Τα οικονομικά και οικολογικά προβλήματα των νησιών

Ιστορικά τα νησιά, με τους μικρούς πληθυσμούς, δεν χρειάζονταν ιδιαίτερη στρατηγική διαχείρισης αποβλήτων, γιατί συνήθως ο όγκος των αποβλήτων ήταν μικρός και διαφορετικός από εκείνον των πυκνοκατοικημένων πόλεων. Με την ανάπτυξη του τουρισμού η εικόνα άλλαξε άρδην και τα προβλήματα της αποκομιδής, της διαχείρισης και της εξαφάνισης των απορριμμάτων ήλθαν στην επιφάνεια απαιτώντας επείγουσες λύσεις. Η περιορισμένη εδαφική έκταση των νησιών, σε συνδυασμό με τις εποχικές διακυμάνσεις του πληθυσμού, δημιουργούν συνθήκες δύσκολης συμβίωσης του ανθρώπου με τη φύση και συχνά προκαλούν συγκρούσεις συμφερόντων και δυσκολίες στη διαχείριση των προβλημάτων. Όπως σημειώνει η Dhindaw, (2004), τα νησιά είναι αντιμέτωπα με την αυξημένη παραγωγή απορριμμάτων και υποφέρουν από τη διπλή πίεση που ασκούν τα οικονομικά και τα οικολογικά προβλήματα.

Χωρίς αμφιβολία, η βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων στα νησιά απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια και το πρόβλημα αφορά σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες που περιλαμβάνουν νησιωτικά συμπλέγματα στην επικράτειά τους. Η περίπτωση βέβαια της Ελλάδας είναι η πιο χαρακτηριστική, γιατί όπως δείχνει ο πίνακας που ακολουθεί, η πληθυσμιακή συσσώρευση στη νησιωτική χώρα είναι μεγαλύτερη από ότι στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν νησιά. Περίπου το 15% του πληθυσμού της Ελλάδας κατοικεί σε νησιά, ποσοστό συγκρίσιμο μόνο με αυτό της Ιταλίας (12%) και πολύ υψηλότερο από τις υπόλοιπες χώρες. Από τα 400 ευρωπαϊκά νησιά, τα 167, δηλαδή το 42%, βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια.

Πίνακας : Νησιά και νησιωτικά συμπλέγματα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Χώρα	Νησιά	Πληθυσμός
Ιταλία	Σαρδηνία, Σικελία, Αρχιπέλαγος Τοσκάνης	6,7 εκατομμύρια (12% συνολικού πληθυσμού)
Δανία	Περιλαμβάνει πολλά μικρά νησιά	0,1 εκατομμύρια (0,2% συνολικού πληθυσμού)
Πορτογαλία	Azores, Madeira	0,5 εκατομμύρια (6% συνολικού πληθυσμού)
Ελλάδα	Νησιά Ιονίου, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Νησιά Βορείου Αιγαίου, Κρήτη	1,5 εκατομμύρια (15% συνολικού πληθυσμού)
Γαλλία	Κορσική και αποικίες	2,2 εκατομμύρια (3,9% συνολικού πληθυσμού)
Ηνωμένο Βασίλειο	Shetland, Orkney, Hebrides, Isles of Wight and Man, Channel Islands	0,2 εκατομμύρια (0,3% συνολικού πληθυσμού)
Ισπανία	Βαλεαρίδες Νήσοι, Κανάρια νησιά	1,2 εκατομμύρια (3% συνολικού πληθυσμού)

Πηγή: Διαχειριστικό Σχέδιο Στερεών και Υγρών Αποβλήτων Περιφέρειας Ν. Αιγαίου.

Παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους, τα νησιά έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που συνθέτουν τη ταυτότητα τους, και τα διακρίνουν σαφώς από τις άλλες συνήθως αναφερόμενες ως προβληματικές περιοχές, όπως τις αγροτικές, τις παράκτιες ή τις ορεινές.

Ο τουρισμός αποτελεί τη σημαντικότερη οικονομική δραστηριότητα στα περισσότερα νησιά και συνεπώς ο ορθολογικός σχεδιασμός διαχείρισης απορριμμάτων, που αφορά κυρίως στην καθαριότητα των ακτών και των δρόμων, αποτελεί ίσως την πλέον ουσιαστική παράμετρο. Η αντιμετώπιση της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν μπορεί να γίνει με τον τρόπο που συνηθίζεται στην ηπειρωτική χώρα. Τα νησιά έχουν μια σειρά από ιδιαιτερότητες, που επιβάλλουν την ξεχωριστή αντιμετώπισή τους, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στον Εθνικό Σχεδιασμό διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΚΥΑ 14312/1302, 9/6/2000). Οι ιδιαιτερότητες αυτές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε 5 ομάδες.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται ενδεικτικά ορισμένοι παράγοντες για καθεμία από τις κατηγορίες αυτές.

Πίνακας : Παράγοντες σχεδιασμού που συνδέονται με την ιδιαιτερότητα των νησιών

Γεωγραφική θέση	Απόσταση από την ηπειρωτική χώρα Απόσταση από άλλο νησί Συχνότητα κακοκαιρίας / απαγόρευση απόπλου πλοίων
Κλιματολογικά χαρακτηριστικά	Μεγάλη περίοδος υψηλών θερμοκρασιών που επιτείνει τα προβλήματα δυσοσμίας και τους κινδύνους υγείας Ισχυροί άνεμοι προκαλούν διασπορά των απορριμμάτων Οι υψηλές θερμοκρασίες συντελούν στην αύξηση της παρουσίας συσκευασιών αναψυκτικών, χυμών κλπ στα απορρίμματα
Γεωλογικά και υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά	Περιορισμένη διαθέσιμη γη Περιορισμένα υδάτινα αποθέματα, ευαίσθητος υδροφορέας
Κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά	Σημαντική πληθυσμιακή αύξηση την τουριστική περίοδο Σημαντική εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό Συγκέντρωση των περισσότερων εμπορικών δραστηριοτήτων σε λίγα μέρη του νησιού
Διοικητικά χαρακτηριστικά	Δυσκολία στην εφαρμογή κοινής διαχείρισης με την ηπειρωτική χώρα ή με μεγαλύτερα νησιά Συχνή έλλειψη πόρων για τη λειτουργία συστήματος επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων

[Πηγή: ΚΥΑ 14312/1302, 9/6/2000]

Στα παραπάνω θα μπορούσαν να προστεθούν:

• Έλλειψη κατάλληλων υποδομών Είναι ιδιαίτερα εμφανής στα Ελληνικά νησιά, μεγάλος αριθμός των οποίων δεν διαθέτει νοσοκομείο ή έστω κέντρο υγείας.
• Η διπλή νησιωτικότητα. Στη περίπτωση των νησιωτικών συμπλεγμάτων παρατηρείται το φαινόμενο τα μικρότερα νησιά να κινούνται ως δορυφόροι των μεγαλύτερων στη πληθώρα των ευρωπαϊκών αρχιπελαγών (πχ. Azores, Canaria, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Balears).
• Το μεγάλο κόστος μεταφοράς των ανακυκλώσιμων αποβλήτων σε κέντρα συλλογής στην ηπειρωτική χώρα, όπου εφαρμόζονται προγράμματα ανακύκλωσης (Halvadakis, 1998)
• Έλλειψη πόσιμου νερού και ρύπανση των υδάτινων πόρων, που αποδίδεται κυρίως στα λύματα και τα στερεά απόβλητα. Τα προβλήματα αυτά είναι χαρακτηριστικά των νησιών της Νότιας Ευρώπης.
• Υψηλό κόστος παροχής ενέργειας. Το πρόβλημα αυτό οφείλεται κυρίως στη γεωγραφική απομόνωση των νησιών και στην ενεργειακή πολιτική που δεν ευνόησε και δεν προώθησε εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

Στα προβλήματα αυτά πρέπει ακόμη να προστεθούν και εκείνα που συνδέονται άμεσα με τα στερεά απόβλητα και τα οποία σε γενικές γραμμές είναι:

• Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή στην ατμόσφαιρα, στα ύδατα, το έδαφος, τη χλωρίδα και την πανίδα.
• Επιπτώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον

Οι επιπτώσεις αυτές βέβαια αφορούν τόσο την ηπειρωτική χώρα, όσο και τα νησιά. Ωστόσο, οι επιδράσεις στα υπόγεια ύδατα για παράδειγμα, είναι σοβαρότερες εκεί όπου οι υδάτινοι πόροι είναι περιορισμένοι. Επιπλέον, η ρύπανση των ακτών και άλλοι αρνητικοί για τον τουρισμό παράγοντες έχουν ισχυρότερες επιδράσεις στα νησιά, όπου η εξάρτηση από τον τουρισμό είναι – σε σχέση με την ηπειρωτική χώρα – σαφώς εντονότερη. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση των νησιών πρέπει να καταβάλει κατά κανόνα μεγαλύτερες προσπάθειες στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων από ότι η ηπειρωτική χώρα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι για την επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος, το κόστος είναι υψηλότερο στα νησιά.

3. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

3.1. Το Διεθνές Δίκαιο

Οι ειδικοί επί των περιβαλλοντικών προβλημάτων έχουν διατυπώσει την άποψη ότι το περιβάλλον δεν πάσχει τόσο από έλλειψη νόμων, αλλά από την μη εφαρμογή ενός πλήθους δεσμευτικών και μη διακηρύξεων, συμβάσεων, πρωτοκόλλων, οδηγιών, soft laws, εθιμικών και γενικών αρχών, αποφάσεων-πλαισίων και συμφωνιών, ων ουκ έστιν αριθμός. Σε διεθνές επίπεδο, η ανυπαρξία ενός παγκόσμιου οργανισμού περιβάλλοντος κατά το πρότυπο π.χ. του ΠΟΕ δυσχεραίνει την εφαρμογή της ήδη υπάρχουσας διεθνούς νομοθεσίας και τον συντονισμό για τη προώθηση κοινής στρατηγικής για ένα πρόβλημα που δεν γνωρίζει σύνορα. Πολλοί ακαδημαϊκοί αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν τον όρο «διεθνής νομοθεσία περιβάλλοντος», υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, τουλάχιστον ως ξεχωριστό σώμα, έξω και πέρα από το Διεθνές Δίκαιο.

Για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και να αντιμετωπισθούν τα εντεινόμενα περιβαλλοντικά προβλήματα, κρίθηκε αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα σώμα νόμων που θα αποσκοπεί στη προστασία του περιβάλλοντος και θα συμπεριλαμβάνει όχι μόνο το διεθνές δημόσιο δίκαιο αλλά και στοιχεία του ιδιωτικού δικαίου και σε πολλές περιπτώσεις δάνεια και από εθνικές νομοθεσίες (Birnie & Boyle,2001, σ. 1). Άρα και για τη διαχείριση των αποβλήτων στα ευαίσθητα οικολογικά περιβάλλοντα των νησιών δεν υπάρχει ρύθμιση σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο, ισχύουν και για τα νησιά οι γενικές αρχές: πρόληψη και περιορισμός των αποβλήτων στη πηγή, περιορισμός της χρήσης ουσιών που επιβαρύνουν το περιβάλλον, αξιοποίηση και μετατροπή τους σε κάτι χρήσιμο, εξάλειψη ή εξαφάνιση (Δούση, 21.12.04, σημειώσεις από διάλεξη).

3.2. Το Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Σε επίπεδο ΕΕ τα πράγματα αλλάζουν, αφού το θεσμικό πλαίσιο είναι αρκετά πλούσιο, όπως έχει ήδη προαναφερθεί. Τα προβλήματα εντοπίζονται στην απροθυμία των κρατών μελών να ενσωματώσουν το Κοινοτικό Δίκαιο στο εσωτερικό τους και να το εφαρμόσουν. Σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων και με στόχο τον περιορισμό της παραγωγής τους ως βασική οδηγία παραμένει εκείνη του Συμβουλίου της 15^ης Ιουλίου 1975 (75/442/ΕΟΚ) η οποία έχει τροποποιηθεί από τις οδηγίες 91/156/ΕΟΚ, 91/692/ΕΟΚ, 96/350/ΕΚ και 96/59/ΕΚ. Η προθεσμία για την εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής από τα κράτη μέλη έχει εκπνεύσει από τις 16.03.1998. Το θεσμικό πλαίσιο συμπληρώνεται και από «μέτρα εφαρμογής» της Επιτροπής, όπως είναι οι προσφυγές στο ΔΕΚ, οι συμπληρωματικές Οδηγίες, η δημοσιοποίηση των μη συμμορφούμενων (name and shame), αποφάσεις, ανακοινώσεις, εκθέσεις της ΕΕ, κλπ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει αυστηρές τεχνικές απαιτήσεις για τα απόβλητα και τους χώρους υγειονομικής ταφής (Οδηγία 1999/31/ΕΚ, του Συμβουλίου, της 26ης Απριλίου 1999). Η Οδηγία στοχεύει στην πρόληψη ή στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ταφής αποβλήτων στο περιβάλλον, και ειδικότερα στα επιφανειακά και στα υπόγεια ύδατα, στο έδαφος, στον αέρα ή στην υγεία του ανθρώπου. Παρουσιάζει λεπτομερώς τις διάφορες κατηγορίες αποβλήτων (αστικά απόβλητα, επικίνδυνα, μη επικίνδυνα, αδρανή) και ισχύει για όλους τους χώρους ταφής, οι οποίοι ορίζονται ως χώροι διάθεσης αποβλήτων, με εναπόθεση των αποβλήτων επί ή εντός του εδάφους. Η Οδηγία 1994/62 αφορά στη διαχείριση των αποβλήτων συκευασιών.

Αποτιμώντας κριτικά τις Οδηγίες διαπιστώνουμε τον αποσπασματικό τους χαρακτήρα και τις συνεχείς αλλαγές στις αποφάσεις, ιδιαίτερα εκείνων που αφορούν στη κατάρτιση του καταλόγου των επικινδύνων αποβλήτων.

Στο ενεργητικό βέβαια της ΕΕ συγκαταλέγονται τα συνεχώς ανανεούμενα προγράμματα δράσης, καθώς και η προσπάθεια ενσωμάτωσης (ανεπιτυχώς δυστυχώς) της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις πολιτικές (mainstreaming). Η διεθνής επίσης δράση της ΕΕ δεν μπορεί παρά να καταγραφεί στις θετικές πλευρές της. Τώρα, πως ένα τόσο πλούσιο νομοθετικό πλαίσιο συνδυάζεται με όλο και πιο φτωχό και επικίνδυνο για την υγεία περιβάλλον, είναι ένα θέμα για σκέψη και μελέτη.

Τα προβλήματα θα πρέπει να αναζητηθούν κυρίως στην απροθυμία των κρατών μελών να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία την οποία οι κυβερνήσεις τους συναποφασίζουν μεν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν εφαρμόζουν δε σε εθνικό επίπεδο. Επαληθεύεται έτσι η θεωρία της στρατηγικής των «δύο επιπέδων», (Putnam, 1998), σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη λειτουργούν με βάση τα εκάστοτε συμφέροντά τους και με σκοπό να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις πιέσεις στο εσωτερικό των χωρών τους. Η ανάλυση του παιγνιδιού των δύο επιπέδων εξηγεί εν πολλοίς και την αποτυχία της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο εσωτερικό των κρατών-μελών. Ο Scanlan βέβαια θα αναζητούσε τους ενόχους στα σκουπίδια της κουλτούρας και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων του οικονομικοπολιτικού μας συστήματος, εκεί, δηλαδή, όπου «απορρίπτεται» το ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα υγιεινό και βιώσιμο περιβάλλον….

3.3. Σε Εθνικό Επίπεδο (casestudy η Ελλάς…)

Αποτελεί κοινό τόπο ότι στην Ελλάδα οι νόμοι υπάρχουν για να παραβιάζονται. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ευρωπαϊκούς νόμους…Εκεί είμαστε πρωταθλητές! Ο Κουρουπητός της Κρήτης έχει γίνει παγκοσμίως διάσημος, ενώ κάπου 1400 χωματερές σε όλη την Ελλάδα συμπληρώνουν την ειδυλλιακή εικόνα…. Όπως γράφει η Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη Γεωργία Γιαννακούρου, (2004, σ. 43) στην Ελλάδα η διαχείριση των αποβλήτων έχει αναχθεί σε ένα από τα πιο πολύπλοκα περιβαλλοντικά, νομικά και κοινωνικά προβλήματα. Η απουσία οργανωμένων εγκαταστάσεων και η ανεξέλεγκτη απόρριψη και διάθεση αποβλήτων, η γενικευμένη κοινωνική αντίδραση κατά των ΧΥΤΑ, οι πλημμελείς διοικητικές διαδικασίες που οδηγούν στην ακύρωση των σχετικών πράξεων από τα δικαστήρια, καθώς και η επανειλημμένη παραπομπή και καταδίκη της χώρας από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, συγκροτούν το ευρύτερο θεσμικό, κοινωνικό και πολιτισμικό τοπίο της χώρας μας στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων.

Ωστόσο, η ποιότητα του περιβάλλοντος στην Ελλάδα γενικώς χαρακτηρίζεται καλή, παρά το γεγονός ότι η περιβαλλοντική πολιτική, της οποίας η απαρχή τοποθετείται στο άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Το νομοθετικό πλαίσιο για την εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων συσκευασιών & «άλλων προϊόντων» ορίζεται από τον Ν. 2939/2001(ΦΕΚ179Α), από τα σχετικά προεδρικά διατάγματα και από πλήθος Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ). Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση όλων των σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών – στη πράξη είναι το πρόβλημα. Για την διαχείριση των απορριμμάτων οι θεσμικές ρυθμίσεις αφορούν κυρίως την εφαρμογή των Κοινοτικών Οδηγιών 94/62 για τα απόβλητα συσκευασιών και 99/31 για την υγειονομική ταφή, οι οποίες κατά την εφαρμογή τους θα πρέπει να συνοδεύονται από περιφερειακά σχέδια διαχείρισης (Pretz, Nikou, Kontos, 2001).

Το μείζον θέμα λοιπόν δεν είναι αν η Ελλάδα έχει υιοθετήσει το Κοινοτικό Δίκαιο και αν διαθέτει νομοθεσία – έστω με ατέλειες και ελλείψεις – αλλά κατά πόσον υπάρχει βούληση εφαρμογής. Οι επανειλημμένες καταδίκες από το ΔΕΚ και ο διεθνής διασυρμός καταδεικνύουν ότι το περιβάλλον και η καλή διαχείριση των αποβλήτων δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των υψηλών προτεραιοτήτων των Ελληνικών Κυβερνήσεων. Στις 3 Φεβρουαρίου 2006 ο αρμόδιος Επίτροπος Περιβάλλοντος της ΕΕ κ. Σταύρος Δήμας, μιλώντας στο Διεθνές Συνέδριο «Απόβλητα Ώρα Μηδέν», της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), ανακοίνωσε ότι επίκειται νέα καταδίκη της χώρας από το ΔΕΚ, καθώς το 60% των παραγομένων ποσοτήτων απορριμμάτων οδηγείται σε «προσωρινή αποθήκευση» με κινδύνους για το περιβάλλον. Αν λοιπόν λάβουμε υπόψη ότι η «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας είναι ο πολιτισμός και ο τουρισμός, που κατευθύνεται κυρίως προς τα πανέμορφα νησιά μας, τότε γίνεται περισσότερο αντιληπτό το μέγεθος της ολιγωρίας των Ελληνικών κυβερνήσεων, αλλά και των αρχόντων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Στο μείζον θέμα των απορριμμάτων τρία είναι τα ζητήματα που κυριαρχούν, σύμφωνα με τον (επαΐοντα) πρόεδρο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Πάρη Κουκουλόπουλο: Το πρώτο αφορά την καθυστέρηση στην υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων, που απαιτεί σύνθετη επεξεργασία στην πηγή και στον τόπο συγκέντρωσης, με εφαρμογή συστημάτων ανακύκλωσης και στόχο την ταφή, όσο το δυνατόν λιγότερων υπολειμμάτων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο περάσαμε από τους ΧΥΤΑ (Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) στους ΧΥΤΥ (Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων), που θα έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια “ζωής”. Η αλλαγή αυτή συνεπάγεται νέα προβλήματα στην εξεύρεση χώρων, κάτι που είχε προκαλέσει συγκρούσεις και κοινωνικούς τριγμούς τα τελευταία χρόνια. Όλοι συμφωνούμε στους σχεδιασμούς, αλλά στην πράξη όλοι -σχεδόν όλοι- σπρώχνουν τα σκουπίδια τους στην “αυλή του γείτονα”, οδηγώντας σε αδιέξοδα την όποια περιβαλλοντική πολιτική. Το δεύτερο πρόβλημα προέρχεται από την ίδια την πολιτεία, που εμφανίζεται ανακόλουθη σε σχέση με τις υποχρεώσεις και τις πολιτικές που εξαγγέλλει. Οι ΧΥΤΥ προϋποθέτουν διαχείριση απορριμμάτων σε μεγαλύτερη κλίμακα, αφού απαιτούν εγκαταστάσεις μεγάλου κόστους κατασκευής και λειτουργίας. Παρ’ όλα αυτά τον περασμένο Σεπτέμβριο εντάχθηκε στο Ταμείο Συνοχής η χρηματοδότηση δεύτερου ΧΥΤΑ, σε ένα νησί όπως η Σάμος (Ελευθεροτυπία, 02.04.05)

3.3.1. Δραστική μείωση στη πηγή, ανακύκλωση, εξαφάνιση υπολειμμάτων….

Σε άρθρο του στο περιοδικό «Νόμος και Φύση», του Ιανουαρίου 2006, ο τ. ευρωβουλευτής και μέλος της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μιχάλης Παπαγιαννάκης μας υπενθυμίζει ότι, η Κοινοτική νομοθεσία προβλέπει πως μέχρι το 2007 θα πρέπει να κλείσουν όλες οι ανεξέλεγκτες χωματερές, ότι μέχρι το 2011 πρέπει να γίνεται ανάκτηση του 60% και ανακύκλωση του 55%-80% των συσκευασιών που σήμερα πετιούνται στα σκουπίδια, ότι μέχρι το 2010 πρέπει να μειωθούν κατά 25% τα βιοαποδομήσιμα αστικά απορρίμματα και μάλιστα να καταβληθεί προσπάθεια να «κομποστοποιούνται» στην πηγή, δηλαδή στο σπίτι. Ότι αυτό το ποσοστό πρέπει να φτάσει το 50% μέχρι το 2013 και το 65% μέχρι το 2020. Στόχος, δηλαδή, είναι η μείωση των υλικών στο στάδιο της παραγωγής και μετά σε εκείνο της κατανάλωσης, η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση υλικών, η ανακύκλωση και μόνο στο τέλος αυτής της διαδικασίας η ταφή. Ήδη πολλές ευρωπαϊκές πόλεις έχουν προγράμματα με στόχο τη μείωση των σκουπιδιών τους σε επίπεδα κάτω από το 20% του σημερινού.

Αναρωτιέται κανείς τι από όλα αυτά πρόκειται να εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Επί του παρόντος πάντως δεν διαφαίνεται καμία στροφή προς μια δυναμική πολιτική διαχείρισης των απορριμμάτων. Αντιθέτως ο καθ’ ύλην αρμόδιος υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Καλογιάννης σε συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία» στις 2.4.2005, μιλάει για ενδεχόμενη αναθεώρηση της Οδηγίας 99/31 για τα απόβλητα και μεταθέτει τις ευθύνες για την εφαρμογή της από την κεντρική κυβέρνηση προς τις περιφέρειες, ενώ είναι γνωστό ότι αυτές αποτελούν διοικητικά παραρτήματα της κεντρικής εξουσίας, χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση. Ωστόσο, υποστηρίζει και σωστά, ότι, «για την επιτυχή εφαρμογή κάθε διαχειριστικού σχεδίου, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενεργός συμμετοχή των πολιτών και η συμβολή των μέσων ενημέρωσης στην προσπάθεια ανάδειξης των περιβαλλοντικών προβλημάτων».

4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ- Η Τεχνολογία δίνει λύσεις

Σύμφωνα με τους τεχνικούς, ουσιαστικά υπάρχουν τρεις κύριες στρατηγικές για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων στα νησιά:

Α. Η στρατηγική επιτόπιας επεξεργασίας και διάθεσης των στερεών αποβλήτων

Β. Η στρατηγική μεταφοράς των στερεών αποβλήτων σε μονάδες επεξεργασίας και διάθεσης της ηπειρωτικής χώρας, και

Γ. Η στρατηγική συνένωσης των νησιών.

Πηγή: Διαχειριστικό Σχέδιο Αποβλήτων Περιφέρειας Ν. Αιγαίου

Η περίπτωση Α αφορά είτε απομονωμένα νησιά είτε νησιά με μεγάλη παραγωγή απορριμμάτων, ικανά να συντηρήσουν οικονομικά μία εγκατάσταση επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων. Η περίπτωση Β, όπου αυτό είναι δυνατόν, τη μεταφορά είτε στην ηπειρωτική χώρα είτε σε κάποιο γειτονικό νησί που διαθέτει σχετικές εγκαταστάσεις και η Γ νησιά με μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, τα οποία ομαδοποιούνται σε μία διαχειριστική ενότητα και λειτουργούν από κοινού μία εγκατάσταση επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται περιπτώσεις νησιών, που πέρα από τη γειτνίαση παρουσιάζουν και χαρακτηριστικά σαφούς διοικητικής και οικονομικής εξάρτησης από κάποιο νησιωτικό κέντρο και κυρίως με το στοιχείο της ενδεχόμενης μεταφοράς των απορριμμάτων από νησί με μικρότερη παραγωγή απορριμμάτων προς το αντίστοιχο κέντρο.

Στην πραγματικότητα η στρατηγική διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στα νησιά θα είναι πάντα ένας συνδυασμός των πιο πάνω στρατηγικών. Ωστόσο, πέραν των τεχνικών παραμέτρων μια συνεκτική και ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης των απορριμμάτων στα νησιά θα πρέπει επίσης, όπου είναι δυνατόν, να συμπεριλαμβάνει:

• Δημιουργία εργαστηρίων για τη μελέτη ολοκληρωμένων συστημάτων και τεχνικών μείωσης στη πηγή, συλλογής, ανακύκλωσης και εξάλειψης απορριμμάτων
• Εξέταση της λύσης της καύσης με στόχο την απόλυτη ενεργειακή αξιοποίηση και πάντα στο πλαίσιο των Κοινοτικών επιταγών (Συμεωνίδης, 2005)
• Ίδρυση παρατηρητηρίων σε νησιά για τη παρακολούθηση των εξελίξεων στο περιβάλλον
• Καμπάνιες ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού και των τουριστών
• Μεθόδους κομποστοποίησης για τα ζυμώσιμα υλικά
• Επείγει επίσης η διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών προς ΑΕΙ και ΤΕΙ για διδασκαλία και έρευνα στον νέο αυτό τομέα (Παναγιωτακόπουλος, 2003)

5. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΠ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Η Έκθεση Ενδιάμεσης Αξιολόγησης του ΠΕΠ Ν. Αιγαίου (Νοέμβριος 2005) δεν απονέμει εύσημα για την πρόοδο των εργασιών των έργων που υλοποιούνται σήμερα, ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ και συγχρηματοδοτούνται από διαφορετικά επιχειρησιακά προγράμματα και το Ταμείο Συνοχής – πέραν του ΠΕΠ – και αφορούν κυρίως έργα βιολογικών καθαρισμών, ύδρευσης, αποχέτευσης, ΧΥΤΑ, προστασίας και ανάδειξης του φυσικού περιβάλλοντος.

Διαπιστώνει ως βασική ανάγκη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου τη δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (άρα όχι ΧΥΤΥ..) αλλά και σταθμού μεταφόρτωσης αποβλήτων, όπου δεν κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία ΧΥΤΑ.

Επισημαίνει επίσης ότι επείγει η σταδιακή αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτης απόρριψης στερεών αποβλήτων, αλλά και η μείωση του όγκου των αποβλήτων με την εφαρμογή μεθόδων ανακύκλωσης-ανάκτησης οργανικών υλικών. Σύμφωνα με την ενδιάμεση αξιολόγηση, στη Περιφέρεια Ν. Αιγαίου λειτουργούν επτά ΧΥΤΑ, 44 ελεγχόμενοι χώροι διάθεσης απορριμμάτων και μεγάλο πλήθος θέσεων, όπου παρατηρείται ανεξέλεγκτη διάθεση αποβλήτων. Άρα, η κατάσταση ακόμη δεν δείχνει ουσιαστική βελτίωση. Απομένει να δούμε τι λύσεις θα έχουν δοθεί μέχρι της εκπνοής του ΠΕΠ, στις 31.12.2008.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Τα προβλήματα που εξετάστηκαν, οι αδυναμίες και οι ελλείψεις ιδιαίτερα της Ελληνικής πολιτικής, οι διοικητικές ανεπάρκειες, η άγνοια του κοινού και η σύγχυση αρμοδιοτήτων, η εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί σήμερα καθιστούν άμεση και επιτακτική την ανάγκη συνολικής αναθεώρησης του εθνικού σχεδιασμού διαχείρισης αποβλήτων και ανασυγκρότησης, τόσο της νομοθεσίας, όσο και των διοικητικών, οργανωτικών και κοινωνικών πρακτικών. Προπαντός επείγει η άμεση λήψη μέτρων για τη προστασία της υγείας των κατοίκων αυτής της χώρας από την άμεση απειλή της περιβαλλοντικής μόλυνσης, αφού επισήμως πλέον όλοι μιλούν περί «ώρας μηδέν». Όπως πολύ χαρακτηριστικά είπε ο Κων. Συμεωνίδης σε συνέδριο της ΕΕΔΣΑ χρειάζεται από όλους λιγότερη αμέλεια, περισσότερη πληροφόρηση, λιγότερη καχυποψία, περισσότερη συνεργασία με όλους τους φορείς, λιγότερος δογματισμός και περισσότερος ρεαλισμός.

Στη περίπτωση των νησιών,ο μαζικός τουρισμός, που χαρακτηρίζεται από ολοένα και ισχυρότερη μονοπωλιακή διάρθρωση, παρά τα θετικά του αποτελέσματα στη συγκράτηση του πληθυσμού και στη μεγέθυνση του ΑΕΠ, έχει δείξει τα όρια του ως προς τη συμβολή του στη βιώσιμη ανάπτυξη. Παράλληλα πολλαπλασιάζονται οι αμφισβητήσεις για το σημερινό μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα λόγω των περιβαλλοντικών πιέσεων που προκαλεί (Spilanis). Χρειάζεται λοιπόν ιδιαίτερη προσοχή κατά τον περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης αποβλήτων, ώστε να εφαρμόζουν πιστά τις Κοινοτικές Οδηγίες 94/62 και 99/31, δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στη πρόληψη και αξιοποίηση των αποβλήτων, ιδίως μέσω της δραστικής μείωσης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης, που αποτελούν και τον βασικό στόχο της κοινοτικής πολιτικής. Ταυτόχρονα, η προώθηση ενός εναλλακτικού μοντέλου κατανάλωσης σίγουρα θα διευκόλυνε την εφαρμογή οποιασδήποτε πολιτικής…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξενόγλωσση:

• DHINDAW, J., 2004, “Developing a framework of Best Practices for Sustainable Solid Waste Management in Small Touristic Islands”, University of Cincinnati
• EUROPA, SCADPlus, 07.03.2005 «Αειφόρος Ανάπτυξη/Διαχείριση Αποβλήτων»
• EUROPA, SCADPlus, 18.07.2005, «Ταφή Αποβλήτων»
• EUROPA, Environment -2.8. Waste Management, 26.01.2005
• FLUCK, J., 1994, The term “waste” in EU Law, in “European Environment Law Review”, March 1994
• HALVADAKIS, C., 1998, «Municipal Solid Waste Management in Aegean Islands”, University of Aegean
• KARKAZI A., SKOULAXINOY S., MAVROPOYLOS A., FAGOGENI E., 2003, “Solid Waste Management in the Greek Islands”, Ninth International Waste Management & Landfill Symposium, Cagliari, Italy, 6-10 October 2003
• PRETZ, T., NIKOY, N., KONTOS, C., 2001, «The Effects of the European Directives 94/62 & 99/31 to the Waste Management Sector in Greece, 7^th International Conference on Environment, Science & Technology, Syros, Sept. 2001
• PUTNAM, R., 1998, “Diplomacy and Domestic Politics:the Logic of Two.level Games”, International Organization, 42(3), 427- 460.
• SCANLAN JOHN, 2005, “ON GARBAGE”, Reaction Books Ltd., London, UK
• UNEP, Islands Web Site, 10.02.1998, “Management of Wastes in small developing States”, Report of the Secretary General
• VAGIANNI H. – SPILANIS I. (2004), “Sustainable tourism: utopia or necessity? The role of new forms of tourism in the Aegean Islands – Greece” , in Bramwell B. (ed), Costal mass tourism. Diversification and sustainable development in S.Europe, Channel View Publications, p.269-29
• WORKING PARTY ON ENVIROMENTAL PERFORMANCE, November 1999 meeting “Conclusions and Recommendations” 1995 –
• ZAMMIT DIMECH, Fr., 2001, “A Solid Waste Management Strategy for the Maltese Islands”, October 2001

Ελληνόγλωσση:

• ΑΛΕΞΑΚΗ Μ., ΑΓΑΠΗΤΙΔΗΣ Γ., 1999, «Η Διαχείριση των Απορριμμάτων στην Ελληνική Περιφέρεια», έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης
• ΔΟΥΣΗ, Ε., 2001, «Η Κοινοτική Πολιτική Περιβάλλοντος και η Επίδρασή της στην περίπτωση της Ελλάδας», Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκδ. Παπαζήση, σ.21 & 42
• ΔΟΥΣΣΗ, Ε., 2005, Διάλεξη στο ΠΜΣ «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές», 21.12.05
• ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΗΣΙΩΝ της CRPM, 1994, «Για μιά ευρωπαϊκή πολιτική των νησιών», Τελική Διακήρυξη, της 15ης Διάσκεψης, Κέρκυρα 7-8 Απριλίου, 1994
• Επιτροπή ΝΗΣΙΩΝ της CRPM, 1996, Τελική Διακήρυξη της 17ης Διάσκεψης, 25-26 Απριλίου 1996, Μάλτα.
• ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, Στ., 2005, «Έως το 2008 θα έχουν κλείσει όλες», συνέντευξη, Ελευθεροτυπία, 02.04.2005
• ΚΟΥΛΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ, Π., 2005, «Η χώρα μας ζει στο Μεσαίωνα», συνέντευξη, Ελευθεροτυπία, 02.04.2005
• ΚΟΥΤΟΥΠΑ-ΡΕΓΚΑΚΟΥ,Ε., 2005, «ΔίκαιοΠεριβάλλοντος», εκδ. Σάκκουλας
• ΚΟΥΦΑΚΗ, Ι., 1998, «Έννοια των Αποβλήτων», ΠερΔικ 1/1998 (Έτος 2ο)
• ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ, 1995, “Για μια κοινοτική πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών της Ε.Ε.”, που υιοθετήθηκε στο 2ο Συνέδριο της Διάσκεψης, Palma de Mallorca, 27-28/10/95
• ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ Μ., 2006, «Λαϊκισμός και Απορρίμματα», περιοδικό «ΝΟΜΟΣ ΦΥΣΗ», Ιανουάριος 2006
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, 2005, Διαχειριστικό Σχέδιο Στερεών και Υγρών Αποβλήτων
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, 2005, Ενδιάμεση Αξιολόγηση ΠΕΠ Ν. Αιγαίου, 2000-2006
• ΣΠΙΛΑΝΗΣ Γ., 1993, «Νησιωτική ανάπτυξη και δίκτυα συνεργασίας των νησιών της Ευρωπαϊκής κοινότητας», Περιοδικό “Τόπος”, τ 6, σ.5-28.
• ΣΠΙΛΑΝΗΣ Γ., «Για μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Νησιών», Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης», Πανεπιστήμιο Αιγαίου
• ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Κ., 1995, «Διαχείριση Αποβλήτων: Αξιοποίηση ή Απόρριψη;» Πρακτικά Συνεδρίου ΤΕΕ «Τεχνολογία Περιβάλλοντος στο Μεσογειακό Χώρο», 9-12 Νοεμβρίου 1995
• ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, 2005, «Απόβλητα, πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας: Μπορεί η Τεχνολογία να δώσει βιώσιμες λύσεις;» Συνέδριο ΕΕΔΣΑ, Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2005
• ΤΟ ΒΗΜΑ, 04.02.2006, «Προς νέα καταδίκη οδεύει η Ελλάδα για επικίνδυνα απόβλητα», σ.16
• ΧΛΕΠΑΣ-ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΡΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, 2004, «Διαχείριση Απορριμμάτων», εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή