Πιλοτική λειτουργία

ΚΑΙΤΗ ΠΑΠΑΡΡΗΓΑ-ΚΩΣΤΑΒΑΡΑ

Άννα Καραμάνου

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα ΝΕΑ,

Νοέμβριος 2021

Η διανοούμενη φεμινίστρια πολέμια της βίας

Η σκέψη συνειρμικά οδηγεί στην Καίτη Παπαρρήγα-Κωσταβάρα, (1930-2015), όταν μιλάμε για βιασμούς, ενδοοικογενειακή βία και γυναικοκτονίες, ιδιαίτερα κάθε 25 Νοεμβρίου, Διεθνή Ημέρα εξάλειψης της βίας κατά γυναικών. Το αποτύπωμα που άφησε με το έργο της και τη μεγαλοσύνη της προσωπικότητάς της είναι πολύ δυνατό. Πολλές γυναίκες εμπνεύστηκαν από το παράδειγμά της, για να αναλάβουν φεμινιστική δράση, να γράψουν άρθρα, μελέτες και βιβλία για την έμφυλη βία και τις εξουσιαστικές σχέσεις, αντικείμενο για το οποίο η Καίτη διέθετε αναμφισβήτητη επιστημονική γνώση, εμπειρογνωμοσύνη και αναγνώριση. Η ίδια ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και φεμινίστρια, έγραφε, μελετούσε, ταξίδευε και αγόρευε με πάθος κατά πάσης μορφής έμφυλων βιαιοτήτων στις αίθουσες δικαστηρίων, συνεδρίων, διαλέξεων και διδασκαλίας.

Ως συνειδητή και ενεργή πολίτις ήταν παρούσα στη δημόσια σφαίρα από διαφορετικά μετερίζια και από πολύ νεαρή ηλικία, μέσω του φεμινιστικού ακτιβισμού και της συμμετοχής της σε θεσμικά εθνικά και ευρωπαϊκά όργανα, αλλά και ως επαγγελματίας δικηγόρος στις δίκες έμφυλης βίας (βιασμός, σεξουαλική παρενόχληση, ενδοοικογενειακή βία, σωματεμπορία). Στη διάρκεια της μεταπολίτευσης υπήρξε η πιο δυναμική δικηγόρος υπεράσπισης γυναικών θυμάτων βιασμού, σε όλες τις σημαντικές δίκες από το 1975 έως το 1999. Όπως έλεγε η ίδια, εκείνη την εποχή οι μόνες δίκες που αναφέρονταν στη βία κατά γυναικών αφορούσαν τον βιασμό. Η Καίτη, ως ειδική ποινικολόγος μιλούσε συχνά για τις δυσκολίες και τους κινδύνους του εγχειρήματος: Οι δικηγορίνες δεν επιλέγουν να εξειδικευθούν στο ποινικό δίκαιο, γιατί είναι παράτολμο να ασχοληθείς με τη βία. Επιχείρησα να τις εκπαιδεύσω, αλλά δυσκολεύτηκα πολύ. Όταν ουδεμία άλλη/ος αναλάμβανε την υπεράσπιση των θυμάτων βιασμών, η Καίτη δήλωνε παρούσα: Μόνο στις δίκες των βιασμών το θύμα χρειάζεται υπεράσπιση, έλεγε, για να μπορέσει να επιτύχει την καταδίκη του βιαστή της! Στις άλλες ποινικές δίκες υπεράσπιση χρειάζονται μόνο οι κατηγορούμενοι!

Υπήρξε στρατευμένη στην ιδέα και τον αγώνα του φεμινισμού. Ριζοσπάστρια και ιδιαίτερα πρωτοπόρα, πρόεδρος της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών, με διεθνή εμβέλεια, αγωνίστρια για τα δικαιώματα γυναικών, στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Ο φεμινισμός της Καίτης είχε στον πυρήνα του τη συντροφικότητα και τον σεβασμό του ενός φύλου προς το άλλο. Δεν είμαστε κατηγορία. Είμαστε το μισό!… έλεγε. Η παλλόμενη ζωή της δεν χωράει σε ένα άρθρο, σε ένα τιμητικό τόμο, σε λίγες λέξεις, σε μια μορφή απολογισμού. Πληθωρική και μαχητική, διανοούμενη, με ηθική ακεραιότητα, υψηλή αίσθηση καθήκοντος και ενσυναίσθηση απέναντι στα ανθρώπινα δεινά, συνδιαμόρφωνε τη κοινωνική πραγματικότητα.

Η τροποποίηση του Οικογενειακού Δικαίου, που αποτυπώθηκε στο νόμο 1329/1983,  αφήνοντας πίσω την οθωμανική κληρονομιά, φέρει και την σφραγίδα της Καίτης, αφού ήταν μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής υπό τον καθηγητή Αριστόβουλο Μάνεση, καθώς και της διϋπουργικής επιτροπής επεξεργασίας σχεδίου νόμου για την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων (1985-1986). Σπούδασε: Νομικά στο ΕΚΠΑ, Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Jussieu του Παρισιού, Ευρωπαϊκό Δίκαιο στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών, Μεταπτυχιακό στο Ποινικό και Αστικό Δίκαιο στην Ιταλία, Γυναικείες Σπουδές στο Πανεπιστήμιο St. Denis του Παρισιού, διδακτορική διατριβή με θέμα: Ο Βιασμός: Το έγκλημα, η δίκη και οι κοινωνικές αντιλήψεις.

Υπήρξε συντονίστρια και ειδική σύμβουλος του Ελληνικού Εθνικού Παρατηρητηρίου για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, η ίδρυση του οποίου εξαγγέλθηκε στις 31 Μαΐου 2003, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ., συντάκτρια και επιμελήτρια του προγράμματος επιμόρφωσης των επαγγελματιών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης (δικαστών, εισαγγελέων, δικηγόρων του Δημοσίου, αστυνομικών, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, επιμελητών ανηλίκων, γιατρών, νοσηλευτικού προσωπικού, εκπαιδευτικών, δημοσιογράφων), εθνική εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας. Σημαντική συμβολή είχε και στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας (2000-2004) και (2010-2012), όπου συμμετείχε με πολλαπλές ιδιότητες: Πρόεδρος της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών, επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών (1996-2002), εθνική εμπειρογνώμων σε θέματα βίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, συντονίστρια του Ελληνικού Εθνικού Παρατηρητηρίου για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και συντάκτρια της πρώτης έκθεσης για το θέμα.

Γυναίκα ιδιαίτερα σεμνή εργάστηκε άοκνα με ιδιαίτερη ζωντάνια, μαχητικότητα και αποφασιστικότητα, με μοναδική φιλοδοξία την ισότητα και τη δικαιοσύνη των φύλων. Όλα όσα σήμερα θεωρούνται εδραιωμένα και αυτονόητα από τις νεότερες γενιές γυναικών, χρειάστηκαν ανθρώπους σαν την Καίτη Παπαρρήγα – Κωσταβάρα για να κατακτηθούν, κάτω από δύσκολες συνθήκες σκληρής πατριαρχίας. Η Καίτη, δυστυχώς, δεν πρόλαβε να ζήσει το ελληνικό κίνημα #MeToo!

Άννα Καραμάνου

Διδάκτωρ ΕΚΠΑ – πρώην ευρωβουλεύτρια ΠΑΣΟΚ

Το βιβλίο της Η ειρηνική εξέγερση τω θηλυκών σάπιενς, 1821-2021, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός.

This site is registered on wpml.org as a development site. Switch to a production site key to remove this banner.