TO BHMA Ανατολή VS Εξευρωπαϊσμού
Γνώμες
8 Μάρτη 2014: Ανατολή VS Εξευρωπαϊσμού
Καραμάνου Αννα
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 08/03/2014, 06:00 | ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 08/03/2014, 06:00
Το μισό υπουργικό συμβούλιο της Ιταλίας και πέντε υπουργοί άμυνας του ΝΑΤΟ γένους θηλυκού συνιστούν μεγάλη αλλαγή στον φεμινιστικό απολογισμό της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας. Είναι φανερό, ότι η ανδρική κυριαρχία αμφισβητείται σοβαρά, κυρίως από τη νέα γενιά των γυναικών που, διαθέτοντας αυτοπεποίθηση και υψηλό μορφωτικό επίπεδο, ανταγωνίζονται επιτυχώς τους άνδρες, όπου τα συστήματα λειτουργούν αξιοκρατικά. Στην Ευρώπη, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, οι γυναίκες έχουν σαφή υπεροχή. Στην Ελλάδα περίπου τα δύο τρίτα των αποφοίτων πανεπιστημίων κατά τα τελευταία χρόνια είναι γυναίκες. Ωστόσο, αυτός ο θρίαμβος των γυναικών δεν αντανακλάται ακόμη, ούτε στην πολιτική, ούτε στην αγορά εργασίας, ούτε στις υψηλές θέσεις διοίκησης και λήψης αποφάσεων.
Ιστορικά, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπό την πίεση του φεμινιστικού κινήματος, ανέδειξε το θέμα των δικαιωμάτων των γυναικών και το έθεσε στο επίκεντρο των αξιών πάνω στις οποίες στηρίζεται το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο εξευρωπαϊσμός των εθνικών πολιτικών έμφυλης ισότητας συμπεριλαμβάνεται στις προϋποθέσεις, για την ένταξη νέων κρατών στην ΕΕ. Χωρίς αμφιβολία οι γυναίκες με την ίδρυση της Κοινότητας απέκτησαν ένα σημαντικό και πιστό σύμμαχο. Στην Ελλάδα, αμέσως μετά την ένταξη, 1981, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με αξιοσημείωτο ζήλο, ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο όλη την κοινοτική νομοθεσία για την ίση αμοιβή και την ίση μεταχείριση και ανέτρεψε όλες τις αναχρονιστικές διατάξεις του Αστικού και Ποινικού Δικαίου. Ο εξευρωπαϊσμός της νομοθεσίας και η de jure ισότητα των φύλων υπήρξε ασφαλώς σημαντική αλλαγή και αναγκαία συνθήκη, όχι όμως και ικανή να ανατρέψει τα αναχρονιστικά στερεότυπα της βαλκανικής/μεσογειακής/ πατριαρχικής κουλτούρας και τα κατάλοιπα της οθωμανικής κληρονομιάς. Η θεαματική αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην εκπαίδευση, στην αμειβόμενη εργασία και σε όλους τους επαγγελματικούς και επιστημονικούς κλάδους δεν συνοδεύτηκε, ούτε από ανακατανομή των υποχρεώσεων φροντίδας της ιδιωτικής σφαίρας μεταξύ των φύλων, ούτε από εξισορρόπηση της συμμετοχής στους δημοκρατικούς θεσμούς και τα δημόσια αξιώματα. Η παράδοση και το πνεύμα της Ανατολής αποδείχθηκαν πολύ ισχυρότερα της νομοθεσίας, της ευρωπαϊκής πολιτικής και της λογικής.
Οι αριθμοί είναι σκληροί και αναμφισβήτητοι στην αποκάλυψη της αλήθειας: στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές οι γυναίκες κατέλαβαν 64 έδρες από τις 300 της Βουλής (ποσοστό 21,3%), ενώ στην κυβέρνηση συμμετέχουν μόνο 4 γυναίκες, στα 41 μέλη του υπουργικού συμβουλίου (9,7%). Στην Τοπική Αυτοδιοίκηση τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα: καμία γυναίκα επικεφαλής περιφέρειας, με 9 μόνο γυναίκες στις 325 θέσεις δημάρχων (2,7%). Το ίδιο φαινόμενο «ηγεμονικής αρρενωπότητας» (και χειρότερο) στους λεγόμενους κοινωνικούς εταίρους: καμία γυναίκα στην 9μελή διοίκηση της ΓΣΣΕ που προέκυψε από το 35ο συνέδριο (Μάρτιος 2013) και μόνο μία στην 15μελή εκτελεστική επιτροπή. Η ίδια κατάσταση και στις οργανώσεις των εργοδοτών, ΣΕΒ, ΓΕΣΕΒΕ, ΓΕΣΑΣΕ κλπ. Σαν να μην κατοικούν εργαζόμενες γυναίκες στην Ελλάδα! Γίνεται κατανοητό, ότι απέναντι στην έμφυλη ισότητα, το συνδικαλιστικό σύστημα παρέμεινε εχθρικό, κολλημένο στα πρότυπα του 19ου αιώνα και ανεπίδεκτο εκδημοκρατισμού. Ουδείς φαίνεται να ενοχλείται από την κατάταξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (2013), όπου η Ελλάδα, με βάση τους δείκτες ισότητας των φύλων, καταλαμβάνει την 81η θέση μεταξύ 136 χωρών, παρέα με τις χώρες της Μέσης Ανατολής.
Η οικονομική κρίση και οι εγγενείς αδυναμίες της Ευρωζώνης, επιδεινώνουν τα προβλήματα, η κοινωνία συντηρητικοποιείται, η βία κατά των γυναικών εντείνεται και η μετάβαση της Ελλάδας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος δικαίου δυσχεραίνεται. Η εκτόξευση της ανεργίας σε δυσθεώρητα ύψη πλήττει με ιδιαίτερη σκληρότητα τις γυναίκες. Στους νέους κάτω τω 25 ετών άγγιξε το 59%, ενώ στις νέες γυναίκες το 65,5% (Οκτώβρης 2013). Εν όψει των τοπικών και ευρωπαϊκών εκλογών η ανδροκρατία, κατά τα ειωθότα, ανασυντάσσεται για να διατηρήσει τα κεκτημένα, ενώ η ισότητα των φύλων δεν περιλαμβάνεται καν στην ατζέντα της πολιτικής, ακόμη και από εκείνους που ομνύουν στο όνομα της Ευρώπης και του εκσυγχρονισμού. Είδαμε συντονιστικές επιτροπές χωρίς κανένα γυναικείο όνομα και ευρύτερους πολιτικούς σχηματισμούς με ελάχιστες γυναίκες. Προφανώς η Ανατολή γοητεύει περισσότερο από την Σκανδιναβία.
Επιχειρηματολογούμε, ότι η ιεράρχηση των φύλων, η άνιση κατανομή δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και η έμφυλη ασυμμετρία στις δομές εξουσίας συνιστούν ανορθολογική επιλογή, δημοκρατικό έλλειμμα, αλλά και έλλειμμα ηθικής (με την Αριστοτελική έννοια), με σοβαρές συνέπειες στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική πρόοδο. Υποστηρίζουμε, ότι η έμφυλη ισότητα, πέραν της αξίας της per se, ενισχύει τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την ηθική διάσταση της πολιτικής (ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων), ενώ ταυτόχρονα μεγιστοποιεί τους δείκτες ευημερίας, μέσω της αξιοποίησης του συνόλου των ανθρώπινων πόρων. Άραγε, στις προσεχείς εκλογές οι γυναίκες (πρωτίστως), θα τολμήσουν να αλλάξουν τους συσχετισμούς, αξιοποιώντας την πολιτική δύναμη που διαθέτουν, προς όφελος της δικαιοσύνης των φύλων και του εκσυγχρονισμού της χώρας;
* Η κυρία Αννα Καραμάνου είναι πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.